Page 13 - Lịch sử đảng bộ Tuyên Quang 1945 - 1970

Kế Viêm và tướng Lưu Vĩnh Phúc đã bố trí một trận đánh tại cánh đồng Hòa
Mục ( xã Thái Long, huyện Yên Sơn ), tiêu diệt 100 tên địch, làm bị thương gần
800 tên, trong đó có 26 sĩ quan. Một tên sĩ quan địch sống sót phải thú nhận:
“Hòa Mục là một trận đánh lớn nhất và đổ máu nhiều nhất kể từ lúc chúng ta
đem quân đi chiếm thuộc địa”.Thực dân Pháp phải công nhận đây là một trong
những trận thua lớn ở Bắc Kỳ.

Từ năm 1885 đến năm 1898, nhân dân các dân tộc Tày, Dao ( yên Bình)
đã tích cực tham gia phong trào khởi nghĩa vũ trang dưới ngọn cờ Cần Vương
do Tuần phủ Hưng Hóa Nguyên Quang Bích và Bố chánh Nguyễn Văn Giáp chỉ
huy.
Cuối thế kỷ XIX, nhân dân vùng phía nam của tỉnh tự nguyện cầm vũ khí
đứng trong hàng ngũ nghĩa quân Hoàng Hoa Thám.

Tháng 3-1913, toàn bộ 235 công nhân làm đất ở Nà Đồn, Đài Thị ( Chiêm
Hóa) đứng lên đấu tranh đòi tên chủ Đétsôven phải trả đủ lương tháng, không
được bớt xén.
Trong hai năm 1913 – 1914, đồng bào Yên Bình tham gia phong trào
Giáp Dần và cuộc khởi nghĩa vũ trang chống Pháp của hai thủ lĩnh người Dao là
Triệu Tiến Kiên và Triệu Tài Lộc, thực dân Pháp phải bị động đối phó.

Cùng với nhân dân toàn quốc, học sinh và tầng lớp trí thức Tuyên Quang
hưởng ứng mạnh mẽ phong trào yêu nước để tang cụ Phan Chu Trinh và phản
đối bản án của thực dân Pháp đối với cụ Phan Bội Châu vào những năm 1925-
1927. Tiếp sau đó, những đảng viên Quốc dân Đảng cũng đã đến Tuyên Quang
1
hoạt động dưới sự ủng hộ, che chở của nhân dân tỉnh nhà . Năm 1930, thực dân
Pháp đàn áp cuộc khởi nghĩa Yên Bái, khủng bố các đảng viên Quốc dân Đảng
2
và những người yêu nước. Tại Tuyên Quang, nhà giáo Phạm Tuấn Tài , đảng
viên Quốc dân Đảng đã bị bắt đi đày ở Côn Đảo.
Trong những năm 20 của thế kỷ XX, nhân dân các xã Lâm Xuyên, Hào
Phú, Hồng Lạc, Tân Trào... ( Sơn Dương ) liên tiếp nổi dậy chống chế độ bóc lột
dã man của thực dân và tay sai.

Mặc dù các cuộc đấu tranh trên đây nổ ra còn lẻ tẻ, manh động và hầu hết
đều bị dìm trong bể máu, nếu có giành được chút ít thắng lợi thì cũng chỉ tạm
thời và cục nộ vì thiếu một đường nối lãnh đạo đúng đắn, nhưng nó thể hiện
lòng dũng cảm, tinh thần yêu nước nồng nàn của nhân dân các dân tộc Tuyên
Quang, đồng thời cũng cho thấy mâu thuẫn ngày càng sâu sắc giữa nhân dân các
dân tộc với bọn đế quốc, tay sai.

1 .Thời gian này, Quốc dân Đảng còn là một Đảng yêu nước.
2 . Phạm Tuấn Tài cùng hoạt động với Nguyễn Thái Học, bị Thực dân Pháp bắt, sau chuyển lên Tuyên Quang
hoạt động. Sau lại bị bắt ở Tuyên Quang và bị đày ra Côn Đảo. Trong tù, ông đã tiếp xúc với các đảng viên cộng
sản và hiểu thêm về chủ nghĩa xã hội.

13