Page 12 - Lịch sử đảng bộ Tuyên Quang 1945 - 1970

Đạo thì thống nhất

Công đức tạc bia
Như non khôn mất”
(Theo bản dịch của Đỗ Văn Hỷ)

Năm 1285, nhân dân Tuyên Quang cùng Chiêu Văn Vương Trần Nhật
Duật chiến đấu chống quân Nguyên- Mông từ Vân Nam xuống xâm lược nước
ta trong cuộc khánh chiến lần thứ hai .
1
Đời lê Mạc, hai anh em Võ Công Uyên và Võ Công Mật đã tập hợp nông
dân đứng lên chống phong kiến ở xã Khổng Tuyền (hiện nay thuộc Sơn Dương),
Khuân Bầu xã Đại Đồng ( Yên Bình), thế lực khá mạnh, có lúc kiểm soát được
cả đất Tuyên Quang, các huyện Lâm Thao, Đoan Hùng, Đà Dương (tức Sơn
2
Dương) .
Năm 1789, các thủ lĩnh họ Ma ( dân tộc Tày) tập hợp quân dân các dân
tộc châu Vị Long( Chiêm Hóa ) hòa vào phong trào Tây Sơn, tham gia chặn
đánh một cánh quân của giặc Thanh do Tôn Sĩ Nghị cầm đầu, trên đường chúng
tháo chạy qua Chiêm Hóa, Na Hang, Bảo Lạc về nước, tiêu diệt gần 3.000 tên.

Cuối thế kỷ XIX, mặc dù triều đình nhà Nguyễn bạc nhược, đầu hàng
quân Pháp, nhưng cùng với nhân dân cả nước, các dân tộc Tuyên Quang vẫn
liên tục nổi dậy đấu tranh chống lại sự áp bức, bóc lột của thực dan Pháp và bè
lũ tay sai.
Ngày 31-5-1884, thực dân Pháp chính thức đánh chiếm Tuyên Quang.
Quân dân trong tỉnh lúc đó đã triệt để làm vườn không, nhà trống, đốt phá nhà
cửa, chống giặc.

Với lực lượng mạnh, sau khi chiếm được tỉnh lỵ, Pháp tập trung quân
đóng trong thành Tuyên Quang. Đồng bào các dân tộc Kinh, Tày, Cao Lan...
suốt một vùng quanh thị xã tập hợp lực lượng cùng với đạo quân của Lưu Vĩnh
3
Phúc vây đánh địch trong thành.Cùng với việc mở đường , tiếp tế lương thực,
đồng bào hăng hái tham gia đánh giặc, đặc biệt là đội nghĩa quân do Đốc Thị chỉ
huy. Trong nhiều tháng ròng rã vây thành với những trận chiến đấu quyết liệt,
nghĩa quân đã gây cho địch thiệt hại nặng nề: một phần ba lực lượng ( 200 tên )
bị tiêu diệt.
Để giải vây cho đồng bọn và tập trung lực lượng mở rộng phạm vi chiếm
đóng vùng miền núi phía bắc nước ta, thực dân Pháp cử một binh đoàn do tên
thiếu tướng Pieđơlít chỉ huy, trong đó chủ lực là lữ đoàn của tên đại tá
Giônelivali mở cuộc hành quân lên Tuyên Quang. Nắm chắc mục đích, kế hoạch
của địch, liên quân Hoa – Việt chống Pháp dưới quyền chỉ huy của tướng Hoàng

1 .Cửa đình xã Bạch Hạc, tổng Nghĩa An, huyện Bạch Hạc thuộc Vĩnh Tường ( Vĩnh Phúc ) hiện nay có khắc bài
minh trên chuông Thông thánh quán nói về cuộc chiến đấu của Trần Nhật Duật ở lộ Tuyên Quang.
2 .Do hạn chế của thời đại khi đạt được một số thắng lợi, họ bắt đầu thỏa mãn, quay lại áp bức, bóc lột nhân dân.
3 Bên cạnh mặt tích cực chống Pháp, mạt trái của đâọn quân này là tàn sát, cướp phá của cải nhân dân ta.Điển
hình ngư vụ tàn sát khủng khiếp ở làng Ỷ La, giáp Thị xã Tuyên Quang,

12