Page 388 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 388
388 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
Bắc, nhà Nguyễn cũng rất quan tâm vỗ về, quân ập tới dẹp tan. Sau sự kiện này, Ma
phủ dụ, nhất là sau những cuộc nổi dậy Doãn Điền được làm Tuyên úy thiêm sư,
của Dương Đình Cúc, Nông Văn Vân... Ma Doãn Trinh và Hà Mỹ, Hà Cá được làm
Năm 1844, vua Thiệu Trị định lại lệ thi Chánh phó thuộc hiệu.
Hương, bắt đầu cho đặt chức Giáo thụ ở Năm 1822, một thủ lĩnh tên là Lý Khai
tỉnh Tuyên Quang để khuyến khích phát Hoa, người châu Thủy Vỹ (Sách Thực lục
triển giáo dục ở vùng này. chép là Lý Bá Khai) từ rừng núi Tuyên
Tháng 11-1855, Nhà nước bắt đầu Quang đem lực lượng ra đánh phá ở phố
đặt ngạch học sinh cho các tỉnh biên giới Hà Dương (thành phố Hà Giang ngày
Tuyên Quang, Cao Bằng, Lạng Sơn, Thái nay). Đây là cuộc nổi dậy có tiếng vang
Nguyên, Hưng Hóa, Quảng Yên theo tiêu lớn trong cả nước, khiến Lê Văn Duyệt
chuẩn tư chất tốt mà ham học, cho mỗi nơi phải xin tạm hoãn việc đào kênh Vĩnh Tế
chọn từ 3 đến 6 học trò, trừ cho việc đi lính, ở Gia Định để trấn an dân lục tỉnh. Trong
tạp dịch, chế độ khảo hạch và lương bổng dân gian Bắc Hà, Lý Khai Hoa được coi
giống học sinh từ Quảng Bình vào Nam. là một trong vài thủ lĩnh kiệt hiệt trong
Nhà Nguyễn dù có những chính sách phong trào đấu tranh chống triều Nguyễn
khuyến học rất tích cực đối với các địa thời Gia Long, Minh Mệnh.
phương vùng xa nhưng cũng không đem Thời Minh Mệnh, có những chính sách
lại kết quả nào đáng kể. Tính từ khoa can thiệp mạnh mẽ của Nhà nước vào bộ
thi năm đầu tiên, năm Gia Long thứ 6 máy hành chính vùng dân tộc thiểu số. Vì
(1807) đến khoa thi cuối cùng (1918) cả vậy, thổ tù ở các vùng dân tộc phía Bắc đã
nước có 5.232 người đỗ Cử nhân, Hương
cống, nhưng không có một sĩ tử nào quê nổi dậy chống lại Nhà nước. Một đặc điểm
ở Tuyên Quang . lớn trong cục diện đấu tranh ở nửa đầu thế
1
kỷ XIX là sự phát triển mạnh mẽ, đều khắp
4. Phong trào đấu tranh xã hội của các cuộc khởi nghĩa ở miền núi từ Việt
Bắc, Tây Bắc, thượng du Thanh Nghệ và
Ngay khi vua Gia Long lên ngôi, một
số tướng sĩ của Tây Sơn ẩn náu trong vùng suốt dọc Trường Sơn đến cực nam Trung
rừng núi đã liên kết với các lực lượng ở địa Bộ, nhất là từ năm 1825. Điều đáng lưu
phương, chống lại triều đình mới. Phong ý là cuộc đấu tranh của các dân tộc thiểu
trào ở Tuyên Quang cũng phát triển khá số miền núi từ Bắc chí Nam cũng diễn ra
mạnh, đáng chú ý nhất là các cuộc nổi dậy tập trrung và quyết liệt như phong trào ở
của các thủ lĩnh Ngân Vũ, Hoàng Phong đồng bằng và trung du trong những năm
Bút và Lý Trương Hoàng. 1833 - 1835. Một trong những cuộc khởi
Tháng 2-1813, Lý Trương Hoàng tự nghĩa tiêu biểu nhất của dân tộc thiểu số
xưng là dòng dõi nhà Lý, làm hịch chiêu chống lại nhà Nguyễn là cuộc khởi nghĩa
dụ Hà Mỹ, Hà Cá định đánh úp trấn thành của Nông Văn Vân (1833 - 1835) khởi phát
Tuyên Quang, nhưng việc bại lộ. Thuộc từ Tuyên Quang.
hiệu bảo Tụ Long là Ma Doãn Điền và Thủ Nơi khởi phát cũng là căn cứ chính
bảo bảo Phúc Nghi là Ma Doãn Trinh đem của Nông Văn Vân, đó là huyện Bảo Lạc .
2
1. Xem Cao Xuân Dục: Quốc triều Hương khoa lục, Nxb. Trẻ, Thành phố Hồ Chí Minh, 1993.
2. Huyện Bảo Lạc ngày nay gồm hai huyện Bảo Lạc và Bảo Lâm ở phía Tây Bắc tỉnh Cao Bằng.
