Page 390 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 390
390 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
chính Tuyên Quang là Phạm Phổ không 3- Chiến thắng ở Đồn Trinh, Đèo Bụt
chống cự nổi phải thắt cổ tự tử. Cuối tháng Trong lần thứ nhất, khi đại quân Lê
8-1834, nghĩa quân bao vây tỉnh thành Văn Đức và Nguyễn Công Trứ vừa đến
Tuyên Quang. Triều đình cử tướng Lê Văn Bảo Lạc thì ở phía nam châu Đại Man,
Đức và Nguyễn Công Trứ đem đại quân nghĩa quân từ các tỉnh Thái Nguyên kéo
đến đàn áp, nhưng đã thất bại. Quân triều sang đánh chiếm Đồn Trinh (nay thuộc xã
đình bị bao vây trong vùng núi Bảo Lạc, Vinh Quang, huyện Chiêm Hóa) vào ngày
khó khăn lắm mới thoát ra được, về tập 25-10 âm lịch năm 1833, buộc quân triều
kết ở thành Tuyên Quang. đình đóng ở đồn này phải rút chạy về xã
Nghĩa quân tiếp tục vây đánh đồn Bình Trạch (nay là xã Bình Nhân, huyện
Phúc Nghi nằm trên hữu ngạn sông Gâm, Chiêm Hóa). Trên đà thắng lợi, nghĩa quân
đối diện với cửa quan Đài Vạn (tức Đài truy kích binh lính triều đình đến Đèo Bụt
Thị), cách đồn Vĩnh Yên (Nà Hang) 25km (thuộc xã Bình Trạch) và chiến đấu dũng
về phía Nam. Cuối tháng 7-1833, nghĩa cảm ở đèo này.
quân do thủ lĩnh Ma Sĩ Vinh chỉ huy từ Ngày 4-11-1833, quân triều đình chiếm
các cao điểm kéo đến vây chặt bốn mặt lại Đồn Trinh. Nhưng một tháng rưỡi sau,
đồn Phúc Nghi. Đồng thời, một cánh quân nghĩa quân từ các xã Tông Hiên, Kiên Đài,
khác “cưỡi thuyền độc mộc từ thượng lưu Đài Mãn lại đến đánh Đồn Trinh lần thứ
bơi qua phía trước đồn rồi bỏ thuyền lên hai, buộc vua Minh Mệnh phải ra lệnh cho
bờ giáp lại cùng đánh... lực lượng giặc ước Nguyễn Công Trứ đang ở Bảo Lạc cử một
hơn 1.000 tên”. bộ phận binh lính xuôi dòng sông Gâm
giải vây cho Đồn Trinh.
2- Vây hãm thành Tuyên Quang Những trận đánh dồn dập trên đây
Sau khi chiếm được đồn Ninh Biên, chứng tỏ nghĩa quân đã giành lại thế chủ
Nông Văn Vân lập kế hoạch đánh chiếm động trên một địa bàn rộng lớn thuộc châu
tỉnh thành Tuyên Quang. Đại Man, có tác dụng phân tán lực lượng
Vào hạ tuần tháng 8 âm lịch năm 1833, đàn áp của quân triều đình trên đường
nghĩa quân chủ động chiếm lĩnh các cao tiến lên Vân Trung.
điểm xung quanh thành ở hai bên bờ sông 4- Giam chân quân triều đình trong
Lô, xây dựng đồn lũy dã chiến. Ngày 21- rừng núi Bảo Lạc
8-1833, khoảng 4.000 - 5.000 quân “chiếm Trên chặng đường từ Ninh Biên vào
đồn Cao Tụ ở phía sau tỉnh thành”. Trong Vân Trung (lần đàn áp thứ nhất), đạo quân
khi cuộc chiến đang diễn ra ác liệt ở phía của Lê Văn Đức và Nguyễn Công Trứ phải
bờ sông thì khoảng 400 - 500 nghĩa quân đi mất một tháng rưỡi. Điểm lại số quân,
“từ phía rừng bên hữu tiến về tỉnh thành, khi đi có một vạn (500 quân triều với một
chỗ nền đền Xã Tắc”. Do quân triều đình lực lượng thổ dũng tương đương), vào
tập trung đông với voi chiến và súng lớn, đến Vân Trung đã có 2.400 lính ốm với
mà cánh quân xuất phát từ Ninh Biên lại hơn 100 tên bỏ mạng dọc đường, và “hiện
chưa kịp đến, nên không thể chiếm được nay chỉ còn 1.900 lính nhưng cũng sắp ốm
thành, phải rút về đồn Núi Đền (trên núi cả”. Nhiều thổ dũng bỏ trốn, khi đến Vân
Dùm hay Tràng Đà) ở bên kia sông. Nhưng Trung chỉ còn non một nửa.
quân triều đình đuổi theo đến bờ sông Sáng ngày 8-12-1833, khi cánh quân
cũng phải dừng lại vì không có thuyền. của Lê Văn Đức đi qua cầu nổi ở tổng
