Page 395 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 395
395
Phêìn thûá ba: LÕCH SÛÃ
này và bố trí sẵn một trận địa lôi. Hai vạn Vương, toàn quốc đã dấy lên một phong
cân thuốc nổ được nhồi vào các ống tre, trào đấu tranh vũ trang suốt mười mấy
xếp vào 500 hòm gỗ vuông chôn dọc hai năm trời. Trong phong trào toàn quốc
bên đường. Ngoài ra, còn khá nhiều tên này, vùng miền núi Bắc Kỳ luôn luôn
lửa, ống phóng hỏa bố trí sẵn. Quân đội là chiến trường ác liệt nhất, với những
Lưu Đề đốc dùng kế nghênh chiến rồi rút lãnh tụ nổi tiếng như Bố Giáp, Nguyễn
lui, tạo cơ hội cho bọn trong thành thoát Quang Bích, Đốc Tít, Đề Kiều, Đốc
ra, nhử chúng sa vào trận địa lửa. Địch bị Ngữ,... Trong hàng ngũ nghĩa quân có
thiệt hại nặng nề. Từ hôm đó chiến sự vẫn nhiều người ở Tuyên Quang tham gia,
tiếp diễn quanh thành và kéo dài trong 6 đặc biệt là đồng bào Tày, Dao ở huyện
tuần liên tiếp. Sau đó, quân của Sầm Dục Yên Bình.
Anh án binh bất động thoái lui. Tình hình Ở Tuyên Quang năm 1885, Pháp mới
đó cũng làm quân ta nao núng cộng thêm chỉ làm chủ được tỉnh lỵ. Tháng 5-1886,
việc hết đạn nên đội quân Lưu Vĩnh Phúc địch chiếm Chiêm Hóa và mãi đến ngày
phải rút ra đóng ở Thanh Thủy. Thành 1-9-1887 chúng mới chiếm được Hà Giang
Tuyên được giải vây nhưng địch thiệt hại và năm 1893 mới đặt được đồn Yên Bình.
rất nặng: đội quân trong thành bị tiêu diệt Tuy vậy, Tuyên Quang luôn là địa bàn
1/2, quân của Giôvaninenli tử vong gần hoạt động, là hậu phương cho các nghĩa
100 tên, bị thương 787 tên trong đó có 21 quân của nhiều thủ lĩnh Cần Vương
sĩ quan. Tuyên Quang lại rơi vào tay quân chống thực dân Pháp. Những năm 1890-
Pháp từ giữa tháng 4-1884. 1891, nhân dân Tuyên Quang tham gia
Trong lúc thành Tuyên Quang bị cuộc chiến đấu chống thực dân Pháp của
địch chiếm và bị bao vây (kể từ ngày 31- các thủ lĩnh: Nguyễn Triệu Trọng, Hoàng
5-1884) có hai sự kiện ảnh hưởng tới tinh Thân Lợi, Đặng Văn Siêu, Lương Tam Kỳ...
thần quân tướng cả hai phía. Đó là Quy Vùng đất từ Chiêm Hóa trở lên có hoạt
ước Thiên Tân được ký kết giữa Pháp và động của nghĩa quân Hoàng Cầu, vùng
Triều Thanh (ngày 11-5-1884), theo đó thì Sơn Dương có Tuần Đạt, Hà Giang có Lê
Trung Hoa cam kết rút hết quân ở Bắc Kỳ Chí Tuân... Địch nhằm chủ yếu vào nghĩa
về biên giới. Sự kiện thứ hai là Triều đình quân Nguyễn Triệu Trọng nhưng chúng
Huế ký với Pháp Hiệp định Patơnốt (ngày cũng bị tiêu hao nhiều sinh lực. Những
6-6-1884) chấp nhận sự bảo hộ của Pháp năm 1894 -1896 Pháp tìm cách chia rẽ, ly
ở Trung và Bắc Kỳ với hai thể chế: thuộc gián các lực lượng kháng Pháp ở vùng
địa ở Nam Kỳ và bảo hộ ở Trung Kỳ và Lào Cai, Tuyên Quang, Hà Giang gây nên
Bắc Kỳ. Sau hai hiệp ước đó, mặc dù còn những cuộc huynh đệ tương tàn khiến cho
có chiến tranh Trung - Pháp ở Lạng Sơn lực lượng nghĩa quân suy yếu đi rất nhiều.
nhưng quân Thanh cũng rút ra khỏi Bắc Riêng khu vực Hà Giang từ cuối năm 1894,
Kỳ. Đoàn quân Lưu Vĩnh Phúc dù không nghĩa quân Hà Cốc Thượng hoạt động rất
muốn cũng buộc phải trở về Trung Quốc. mạnh, đánh thắng nhiều trận ở Bắc Mê,
Từ năm 1885, nhân dân Tuyên Quang tự Quản Bạ, phía Bắc Hà Giang. Ở Chiêm
lực tự cường chiến đấu chống thực dân Hóa, Tuyên Quang, nghĩa quân Cao Tài
Pháp xâm lược. Nhị, Lò Sét liên tiếp mở các cuộc tấn công
Sau sự biến ở Kinh thành Huế tháng mạnh vào Bắc Mục, Yên Mục, Ngòi La.
7-1885, vua Hàm Nghi hạ chiếu Cần Tháng 1-1896, Nguyễn Triệu Trọng liên
