Page 396 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 396
396 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
kết với Mạc Quế An thành một lực lượng quyền Tuyên Quang gọi họ là “đảng cải
300 tay súng bao vây đồn Cổ Lum (Lào cách” (parti réformiste) của Trung Hoa
Cai) giao chiến với binh đoàn Bayi ở đèo và những người châu Á xâm nhập Tuyên
Mã Quy, giết chết một số sĩ quan Pháp. Quang. Tháng 3-1913, số công nhân làm
Cũng trong năm 1896, nói chung đất ở Nà Đồn, Đài Thị (Chiêm Hóa)
phong trào Cần Vương đã suy yếu nhiều gồm 235 người đã đấu tranh đòi tên chủ
và dần dần chấm dứt. Các thủ lĩnh nghĩa Đétsôven phải trả đủ lương, không được
quân ở Tuyên Quang và vùng lân cận, dù bớt xén. Trong hai năm 1913-1914, đồng
không bị bắt hay bị tiêu diệt nhưng cũng bào các dân tộc Yên Bình tham gia phong
không còn sức để tổ chức các trận đánh trào Giáp Dần và cuộc khởi nghĩa vũ
Pháp. Nghĩa quân đều rút lui dần sang trang chống Pháp của hai thủ lĩnh người
bên kia biên giới. Dao là Triệu Tiến Kiên và Triệu Tài Lộc.
Nhân dân các dân tộc Tuyên Quang Cuộc khởi nghĩa Thái Nguyên của Đội
không chỉ tham gia và ủng hộ các lực Cấn năm 1917 cũng làm rung chuyển
lượng chống thực dân Pháp như kể trên chính quyền Tuyên Quang và tác động
mà còn tích cực tham gia các phong trào mạnh đến nhân dân các dân tộc Tuyên
địa phương với các thủ lĩnh người các dân Quang. Đặc biệt ở mỏ Tràng Đà từ năm
tộc như Quản Tha, Tuần Dật, Đèo Văn 1916 đến năm 1921 đã xảy ra nhiều vụ tai
Trì, Nông Văn Quang, Cầm Văn Thanh, nạn lao động khiến công nhân bất bình,
Đèo Chính Lục, Đặng Phúc Thành, Hà nhất là khi phát sổ lao động năm 1921. Vì
Cốc Thượng,... vậy, năm 1925 ở đây đã nổ ra cuộc đình
Đầu thế kỷ XX, cuộc kháng chiến công của toàn công nhân mỏ đòi cải thiện
chống thực dân Pháp của nhân dân Việt tiền lương và giảm giờ làm.
Nam nói chung, đồng bào các dân tộc ở Theo tài liệu của một yếu nhân trong
Tuyên Quang nói riêng bước vào một Việt Nam Quốc dân Đảng thì Phạm Tuấn
1
trang sử mới. Tài là một nhà giáo ở Hà Nội, người sáng
Trong khoảng từ năm 1906 cho đến lập ra Nam Đồng thư xã, cái nôi khai sinh
năm 1924, Tuyên Quang, nhất là tại huyện ra Việt Nam Quốc dân Đảng. Khi Nguyễn
Sơn Dương có nhiều hoạt động của nghĩa Thái Học triệu tập hội nghị thành lập
quân Đề Thám. Nhân dân các dân tộc Đảng tháng 12-1927 và được bầu làm
Tuyên Quang đã giúp đỡ, che giấu các Chủ tịch Tổng bộ Việt Nam Quốc dân
nghĩa quân khi đang hoạt động, kể cả khi Đảng thì Phạm Tuấn Tài không có mặt
phong trào đã thất bại, Đề Thám đã hy nhưng vẫn được bầu vào Tổng bộ . Trước
2
sinh. Các tướng lĩnh của Đề Thám được đó, Nam Đồng Thư xã bị Pháp đóng
nhắc đến như Cả Huỳnh, Quản Cờ, Hoa, cửa, tịch thu hết mọi ấn phẩm và Phạm
Kép Bang, v.v.. Bên cạnh đó là những hoạt Tuấn Tài phải chuyển lên Tuyên Quang
động chống đối của người Hoa, kể cả dạy học. Trong những năm 1927-1929,
những công nhân làm tại các mỏ khai thác tại Tuyên Quang, Phạm Tuấn Tài không
của Pháp từ những năm 1908-1909. Chính ngừng tuyên truyền vận động thành lập
1. Nhượng Tống: Nguyễn Thái Học, Nxb. Tân Việt, Hà Nội, 1949. Nhượng Tống, tên thật là Nguyễn
Phạm Trân.
2. Theo sách của Nhượng Tống thì Phạm Tuấn Tài không có tên trong Tổng bộ Việt Nam Quốc dân Đảng.
