Page 222 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 222
222 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
Nhóm Cao Lan có các họ: Nịnh, Âu, bầu lên, đó là già làng. Già làng do dân
Tiêu, Bế, Lương, Đặng, Ban, Lý, Sầm, La... cử ra là người cao tuổi, có uy tín, tập hợp
Nhóm Sán Chỉ có các họ: Thạch, Hoàng, được dân, tiếng nói có trọng lượng đối với
Hầu, Phương, Âu... Mỗi dòng họ có ngày người dân trong làng. Gia đình nào có việc
kỵ khác nhau, có tục hèm riêng do thờ con gì cũng mời già làng đến, nhất là việc làng.
ma “ma ham” riêng, ví dụ họ Vương ăn tết Người Sán Chay có truyền thống gắn
tháng 7 nhưng không cúng; họ Trần có hai bó với nhau, tương trợ nhau về mặt kinh
dòng họ, trong đó một dòng họ không ăn tế, điều này thể hiện rất rõ trong việc phát
thịt rùa; họ Hoàng không ăn thịt ngỗng, vì nương, săn bắn, đánh cá tập thể...
sợ liên quan đến tên húy của họ, nếu nuôi
ngỗng hoặc ăn thịt ngỗng thì gọi chệch IV- VĂN HÓA TINH THẦN
sang một tên khác... Nhóm Sán Chỉ không
ăn thịt chó, con dâu họ Hoàng mặc áo 1. Tín ngưỡng, tôn giáo
cưới đi đưa tang bố chồng, họ Lưu, Thạch 1- Quan niệm về tín ngưỡng, tôn giáo
không ăn tết tháng 3, tháng 7... Đây là dấu Tín ngưỡng, tôn giáo của người Sán
hiệu để nhận biết anh em họ hàng, nếu Chay thể hiện rõ nét những ảnh hưởng của
không đúng hương hỏa, không thờ cúng Đạo giáo qua việc thờ cúng và hệ thống
giống nhau thì không phải là anh em cùng thần thánh (bộ tranh thờ trong tang lễ) và
dòng họ. Trong dòng họ, ai ra đời trước quan niệm về vũ trụ. Trong mỗi gia đình,
thì làm anh, chị, không phân biệt ngôi thứ. dòng họ tồn tại song song hai hình thức
thờ cúng, đó là thờ thánh (Thái Thượng
3. Làng bản
Lão Quân, Táo Quân...) và thờ Phật.
Thời phong kiến và Pháp thuộc, hệ Theo người Sán Chay, vũ trụ có ba
thống quản lý hành chính trong khu vực tầng: tầng thứ nhất là tầng trời, gồm có
người Sán Chay sinh sống cũng giống như những thần thánh như Thái Thượng Lão
các vùng khác, đứng đầu làng là lý trưởng, Quân, ở 9 tầng trời mây cao nhất, sau đó
giúp việc cho lý trưởng có tuần phiên. Xã đến Ngọc Hoàng - vua trời; tầng thứ hai là
hội người Sán Chay trọng chức sắc, người
có bằng sắc, người làm thầy đồ, thầy cúng, tầng con người, gồm tất cả những người
thầy thuốc, người dạy con cháu biết chữ ở trần gian đang sống; tầng thứ ba là tầng
được trọng vọng. ma mãnh, là âm phủ dưới đất. Tầng trời
Quyền lực và vai trò của mỗi người dân không có người, là cõi vĩnh hằng, không
trong làng thể hiện ở vị trí chỗ ngồi trong phải làm mà chỉ ăn chơi. Người chết về với
đình làng khi làng có việc. Mâm trên là các âm phủ có Thập điện Diêm Vương, ma âm
chức sắc, sắp xếp ngồi theo vai vế và xếp phủ; người sống ác thì khi chết bị trị tội
ngồi giữa đình. Tiếp theo là những người moi mắt, phanh thây, chày giã, ngựa xéo...
giỏi chữ, biết làm thầy cúng thì được ngồi Người sống thiện thì được bình yên.
chiếu bên cạnh, sau đó đến người già và Ngoài quan niệm về các tầng của thế
những người khác trong làng. Quyền lực giới, trong tâm linh của người Sán Chay
được trao truyền theo hình thức kế thừa. tồn tại Tứ phủ, mỗi phủ đều liên quan
Bố làm chức sắc thì đến lượt con cũng làm mật thiết đến đời sống văn hoá của họ. Tứ
chức sắc. phủ gồm có: phủ Tinh, phủ Nông, phủ
Bên cạnh bộ máy hành chính của Địa Trạch, phủ Nam Tào, Bắc Đẩu; ngoài ra
làng, xã còn có những người do dân tự còn có phủ tổ tiên ông bà, gia đình. Người
