Page 227 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 227
227
Phêìn thûá hai: DÊN CÛ - DÊN TÖÅC
Chọn đất xong phải quét dọn gọn nhà thì đốt lửa ở bếp và tiến hành làm lễ
gàng, tuyệt đối không được phép đốt ở cúng gia tiên, sau đó làm thủ tục trấn trạch
nền đất sắp dựng nhà vì sợ đất khô kiệt yểm bốn hướng, làm phép lập đàn. Đây
khó vượng, nơi đất ẩm mới sinh sôi phát là lễ cúng gia tiên chứ không cúng hương
triển được. Để biết được mảnh đất đó có hoả trong ngày lên nhà mới.
ở được hay không, người ta lấy một bát 4- Phong tục tang ma
nước lã, giấy tiền, vàng hương rồi đến đào Người Sán Chay kỵ nhất là làm áo
một lỗ tròn ở giữa mảnh đất, nện cho nền quan trước khi có người mất, do đó, phải
đất ở dưới lỗ bằng phẳng rồi đặt 6 lạng nhờ anh em, hàng xóm bí mật làm áo quan
gạo (thóc) xuống lỗ, các hạt tượng trưng trước rồi giấu ở một nơi kín đáo, khi người
cho vợ chồng, âm dương, tài sản, gia súc, nhà tắt thở thì mới đi lấy áo quan về. Thủ
con cái...; sau đó khấn sơn thần, thổ địa tục tang ma truyền thống có nhiều bước
với nội dung là định chọn nơi này làm nhà rất phức tạp, kéo dài trong ba ngày, về cơ
ở, xin ý kiến của thổ thần, ma quỷ, rồi úp bản gồm:
bát xuống. Sáng hôm sau đến thăm, nếu Lễ nhập quan: Người chết được mang
hạt (thóc) gạo chụm vào nhau là đẹp, mỗi ra chiếu đã trải giữa nhà để tắm rửa bằng
hạt ở một nơi là không đẹp, không nên ở. nước lá thơm và thay quần áo mới. Sau
Trước khi làm nhà, ông thợ cả phải đó thầy cúng đến làm lễ nhập quan. Khi
làm lễ phạt mộc. Lễ vật gồm có 1 con gà, cho thi hài vào áo quan thì phải cởi bỏ dây
đĩa xôi, vàng hương, trầu cau với ý nghĩa buộc hai ngón chân và hai ngón tay. Sau
là thông báo với các loại cây bị chặt hạ để đó, người nhà đổ tro vào trong quan tài,
làm nhà, bị đục đẽo vào vỏ, làm đau lòng, đặt giấy vàng lên thi hài, nam 7 tờ, nữ 9
nay chuyển sang kiếp cột kèo phục vụ cho tờ; cũng đặt 7 đoạn cỏ gianh mỗi đoạn
con người. khoảng 20 cm, bởi người ta cho rằng, khi
Dựng nhà chọn giờ tốt, chọn gỗ cây sống thì lợp nhà bằng cỏ gianh, vậy khi
núc nác không mọt, không mối làm cây chết thì cũng phải có cỏ gianh. Nhóm Cao
nóc, cây núc nác còn yểm được ma. Dùng Lan, con cháu mỗi người góp một cái chăn
rìu đẽo cột và vì kèo, sau đó dựng từ góc chiên cũ, có gia đình rang gạo giã thành
lên, dựng xuyên phang, hướng nào lợi thì bột rắc lên trên một lượt. Nhóm Sán Chỉ
dựng cột phía ấy trước. Khi dựng cột sợ cuốn người chết bằng 12 vuông vải.
nhất có tiếng sấm, nên khi dựng xong cột Theo phong tục, lấy 7 đồng tiền xu xâu
mà chưa lợp xong nhà thì phải lấy ngay vào sợi dây dài khoảng 40 cm rồi buộc lại
một tấm phên, cục than tàn, lá cọ, mấy đặt chéo ngang lên mũi 2 đồng, hai mắt
bông thóc bỏ nước bó vào treo lên cột, nếu 2 đồng, hai tai 2 đồng, mồm 1 đồng, để
gia đình chưa kịp làm thủ tục trên mà có khi khiêng đi không bị lệch hay bị rơi.
sấm thì phải hạ cột xuống bào lại, coi như Con gái đặt 1 chiếc nhẫn bạc vào miệng
làm lại từ đầu. cho cha hoặc mẹ, nếu nhiều con gái thì
Lễ nhập trạch: Sau khi đã lợp mái, mỗi người 1 chiếc đặt trong quan tài. Con
thưng vách, lát sàn, người Sán Chay chọn cháu, họ hàng ruột thịt mỗi người 1 tấm
giờ tốt nhóm lửa để vào nhà mới. Chủ gia vải đen hoặc trắng phủ lên người chết, sau
đình vào nhà, đầu tiên mang theo công cụ đó đóng nắp quan tài ( kiêng không dùng
sản xuất, sau đó là gạo nếp, gạo tẻ, thóc. đinh). Thầy cúng đập chết 1 con gà rồi treo
Sau khi đã mang những thứ cần thiết lên lên cây gậy (có nơi dùng cây mía). Con gà
