Page 229 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 229
229
Phêìn thûá hai: DÊN CÛ - DÊN TÖÅC
phải trải một tấm vải trắng từ trong ngục 4. Tri thức dân gian
đến linh cữu để linh hồn sau khi được Người Sán Chay có kho tàng tri thức
cứu ra không nhầm đường, lạc lối. Lễ phá dân gian phong phú. Đặc biệt, họ biết
ngục kết thúc vào khoảng 4 giờ sáng, sau nhiều bài thuốc chữa bệnh bằng cây cỏ:
đó nhà xe được mang ra ngoài mộ của cảm cúm thông thường thì xông nước lá
người chết.
Sau khi chôn cất, thầy cúng làm lễ tía tô, kinh giới, bạc hà; cảm nóng xông
thánh “tán đàn”, lễ giả chay “cái chai” và lễ nước lá tra, hương nhu, sả. Trẻ em chậm
chuộc vía. Người chết được cúng cơm 120 lớn, da xanh: tẩy giun bằng cách lấy quả
ngày, rồi làm lễ cắt cơm. Nhóm Cao Lan, cây xử quân tử cho uống; cam sài vừa
con cái để tang bố mẹ 2 năm 2 tháng 2 uống vừa tắm. Lá ngón chữa được bệnh
ngày; nhóm Sán Chỉ để tang bố 3 năm 10 xương “sâu quảy”.
tháng, để tang mẹ 3 năm 3 tháng 10 ngày Đối với phụ nữ, người Cao Lan có
thì làm lễ cắt tang (đoạn tang) đốt hết áo nhiều bài thuốc chữa vô sinh, sảy thai,
tang ở mộ. thuốc dành cho sản phụ sau khi sinh bị
Người Sán Chay không bốc mộ, cải mất sữa, hậu sản. Phụ nữ trong bảy ngày
táng, họ quan niệm, việc làm nhà xe thể hiện đầu sau khi sinh uống mỗi ngày một bát
sự hiếu nghĩa của con cái đối với bố mẹ. nước nghệ vàng, ăn nghệ giã nhỏ xào với
thịt gà có tác dụng bổ máu, lưu thông
3. Các lễ, tết trong năm
khí huyết. Bã nghệ bôi vào bàn chân, sau
- Tết Nguyên đán: Ngày 30 tháng chạp, này đi lại sẽ không bị ghê chân, kết hợp
các gia đình đều dọn dẹp nhà cửa, chuẩn với việc tắm thuốc sẽ làm cho cơ thể sản
bị đón năm mới. Chiều 30 tết dán giấy đỏ phụ khỏe mạnh sau này già không bị
lên tất cả cối xay, cối giã, cuốc, xẻng, liềm... đau lưng.
đặc biệt, phải đặt hai cái bánh trước tất Người Cao Lan còn có trên mười cây
cả các đồ gia dụng để tỏ lòng biết ơn các thuốc chữa được bệnh rắn cắn, chỉ đắp
công cụ này làm ra thóc, gạo. Họ còn dán một cây là khỏi. Ngoài ra, họ biết nhiều
giấy mới xanh, đỏ vào chuồng lợn, chuồng loại cây có thể chữa các bệnh khác như:
gà, bồ thóc, cây ăn quả để cầu may mắn bệnh thần kinh, run chân tay, bệnh thận,
đón năm mới vui vẻ. Mùng 1 tết, mọi nhà
đều thắp hương cúng hương hỏa, gia tiên, khớp, bệnh dạ dày, tá tràng, đại tràng...
Phật, Tứ phủ, thần nông, ma cám, thần Người ta đúc kết rằng: cỏ gà trắng
bếp... Ngày mùng 2, sau khi làng làm lễ dưới đất sẽ có mưa, xanh không có mưa;
thổ công, mới được xuất hành đi chúc tết Kiến bò qua đường là sắp mưa; Cá ao, cá
họ hàng, vui chơi... Tết Nguyên đán kéo suối tự nhiên nổi lên là sắp có động đất...
dài đến hết rằm tháng giêng. Xem đất nào trồng được ngô, lúa thì
- Người Sán Chay cũng ăn Tết mùng căn cứ vào cỏ mọc: Những nơi cỏ “lông
3 tháng 3, mùng 5 tháng 5, rằm tháng 7, đất” mọc nhiều thì đất tốt, trồng lúa chắc
rằm tháng 8 như các dân tộc khác. Tết hạt, không bị lép; mới có nhiều cây “mặc
mùng 9 tháng 9 (tết Cơm mới) có hội giã màu, nàng cờ” mọc thì trồng ngô được;
cốm, thanh niên nam nữ các làng vừa giã đất ẩm ướt tức là đất mát, trồng cấy tốt,
vừa hát đối đáp... đất khô cằn trồng cây gì cũng không tốt.
