Page 221 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 221
221
Phêìn thûá hai: DÊN CÛ - DÊN TÖÅC
cũng vậy, làm bánh dày loại to và loại nhỏ mẹ sẽ được phần hơn, vì khi bố mẹ mất đi
để cúng, thể hiện lòng hiếu thảo của con cái người này đảm đương mọi công việc thờ
đối với cha mẹ. cúng tất cả ma họ, những người khác chỉ
Trước kia, nước uống hằng ngày của phải thờ tổ tiên, ông bà, bố mẹ. Người đi ở
người Sán Chay là nước lã; tiếp khách rể phải làm bàn thờ ma họ ở ngoài, vì ma
bằng nước chè, lấy ống cây báng làm cốc. không vào nhà vợ. Khi bố mẹ vợ chết, nếu
Ngày nay, họ uống nước đun sôi, tiếp không có con trai thì ma họ nhà đến đời đó
khách bằng nước chè và uống bằng chén. là hết. Khi không có con trai nối dõi thì con
Về đồ hút: Nam giới hút thuốc lá tự rể mới được đặt bát hương. Con dâu phải
trồng. Họ thường hái lá già từ gốc về ủ là người biết ứng xử, sao cho trọn đạo làm
vàng, phơi khô. Trước đây, do không biết dâu và giữ lễ nghĩa, kiêng kỵ: không ngồi
sấy thuốc bằng lửa nên thuốc lá của họ ở cầu thang; không ăn cùng mâm; không
không thơm. Ngày nay, hầu hết nam giới đến chỗ ngủ của bố chồng, anh chồng; khi
đã mua thuốc lá, thuốc lào ở chợ về để hút, đưa vật gì, kể cả đưa con nhỏ nhờ bế giúp
do không trồng cây thuốc lá nữa. cũng không được đưa trực tiếp mà phải
đặt xuống sàn. Con dâu họ Trần nhóm Sán
III- TỔ CHỨC XÃ HỘI Chỉ luôn mang theo mình một tấm phên
1. Gia đình nhỏ đan bằng tre, nứa; nhìn thấy bố, anh
hoặc chú, bác chồng ở phía nào thì che về
Gia đình, tiếng Cao Lan gọi là “đai phía đó... Ngày nay, một số quy định dành
lan”, có nghĩa là người trong một nhà, một cho con dâu đã dần thay đổi, con dâu
gia đình, trong nội tộc. Trước đây, mỗi gia được ngồi ăn cơm cùng với bố chồng, anh
đình có ít nhất 3 - 4 thế hệ cùng chung chồng và được phép tham gia ý kiến trong
sống, “tam đại đồng đường, tứ đại đồng gia đình.
cư”. Ngày nay, nhiều hộ gia đình con cái
tách ra ở riêng để thành gia đình hai thế 2. Dòng họ
hệ. Chủ gia đình là người đứng mũi chịu Người Sán Chay quan niệm dòng họ
sào, điều khiển mọi người trong gia đình. là tổ tiên gia đình bên phía trai, nhà chồng
Người Sán Chay có truyền thống coi thờ ba đời, còn gia đình nhà vợ thờ một
trọng người già, tôn trọng ý kiến của người đời (bố mẹ vợ), khi làm lễ cúng phải đọc
làm chủ gia đình; vì vậy trong nhà có việc, danh sách, gọi tên hết các đời, từ họ nội
như vay, mượn, mua bán những thứ lớn, đến họ ngoại. Mỗi gia đình có hai quyển
họ đều trao đổi, bàn bạc. Theo người Sán gia phả: gia phả gia đình và gia phả dòng
Chay, những người là lao động chính, nắm họ. Loại gia phả của gia đình ghi ngày,
giữ kinh tế, giỏi làm ăn là người đứng mũi tháng, năm sinh của các thành viên trong
chịu sào. Không phân biệt chồng hay vợ, gia đình; gia phả dòng họ ghi thứ tự các
người nào giỏi hơn thì làm chủ chứ không đời tổ tiên, ông bà. Khi con trai ra ở riêng
nhất thiết là người chồng. Tuy nhiên, phần thì lập gia phả ghi ba đời liền (ghi tên tuổi,
lớn người chồng là chủ gia đình. Các con ngày tháng năm sinh, ngày tháng năm
trai được coi như nhau, không phân biệt mất, nơi chôn cất), để cúng khấn. Gia phả
con trưởng hay con thứ, nên khi cha mẹ này ghi cho các con trai, nhà có bao nhiêu
mất đi, tài sản để lại cho các con đều như con trai thì ghi bấy nhiêu quyển để các con
nhau. Trừ trường hợp người ở cùng bố không quên tổ tông, ông bà.
