Page 213 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 213
213
Phêìn thûá hai: DÊN CÛ - DÊN TÖÅC
sợ bị giông cả năm, gia đình may mắn. Trong tết Nguyên đán, mọi người lấy
Sáng ngày mùng 1, không quét nhà để lấy tất cả cuốc, xẻng, liềm, dao, búa, rìu, đục
may mắn vào nhà. Chiều 30, cúng trong ra bày thành một hàng, sau đó đặt bánh
nhà, chiều mùng 2 cúng ở dưới sân, mời chưng, bánh khảo, thịt,... ở dưới và thắp
thần linh, thổ địa, khách qua đường, ma hương thờ. Có gia đình còn dán giấy đỏ
đói ma khát không ai thờ cúng tới phù hộ lên các dụng cụ lao động với mong muốn
cho gia đình năm mới làm ăn thuận lợi. trong năm sản xuất không bị tai nạn.
Mâm lễ cúng trong ngày tết có thịt gà - Tết mùng 3 tháng 3 (tết Thanh minh):
để cả con, thịt lợn, bát canh, bánh chưng, Người ta lấy lá lau xau, cắm ở cửa nhà.
bánh khảo, kẹo mứt. Hai bên bàn thờ đặt Gia đình làm xôi màu đen, đỏ, vàng cùng
hai cây mía, coi đó là những chiếc gậy để rượu, thịt mang ra mộ rồi thắp hương, đốt
cho các cụ chống khi đi lại, cắt giấy tiền tiền mã, treo ở 4 góc mộ 4 cành hoa cắt
treo ở hai bên bàn thờ (tùy theo từng họ). bằng giấy bản. Thắp hương theo thứ tự
Nhà có người làm thầy cúng thì gói bánh vai vế của các mộ, các cành hoa chùm giấy
gù, bánh tày. Cúng xong, qua rằm tháng treo ở đấy mà không đốt đi. Lễ tạ xong về
giêng mới được ăn bánh. Tết Nguyên đán nhà, cúng ở trong nhà, các lễ vật như ở mộ.
kéo dài từ 30 tháng chạp đến hết mùng 2; - Người Nùng cũng ăn tết mùng 5
gia đình làm lễ hạ bàn, sau đó không kiêng tháng 5, tết rằm tháng 7, rằm tháng 8. Rằm
kỵ gì nữa. tháng 7, ngoài các loại bánh dậm, bánh
Trong ngày tết, phải kiêng kỵ những mật..., mâm cúng nhất thiết phải có con
việc sau: Sáng mùng 1, con gái không vịt, bởi con vịt biết bơi qua sông suối,
được đi xông nhà. Ngày 30 và mùng 1 mới đem được quần áo, tiền vàng đến cho
tết không được ăn rau sống để tránh cho tổ tiên.
nương rẫy mọc nhiều cỏ. Gia đình ăn cái Tết mùng 10 tháng 10 là tết mùa lúa
bánh chưng đầu tiên, lấy lá bánh buộc vào mới, mâm cúng có xôi nấu bằng gạo nếp
cột nhà, để đi chăn trâu thì trâu không đi mới, thịt lợn... Một thứ không thể thiếu
xa. Khi buộc lá phải nín thở, buộc vào cột trong mâm cúng là cốm để cúng đất trời,
nào cũng được, miễn là trên sàn nhà và ở tổ tiên. Trước đây, các làng ăn mừng cơm
cột gần bếp. mới ở đình làng để mừng cho mùa vụ tốt
Người Nùng có tục đi mua nước đầu tươi và tạ ơn Thần Nông đã phù hộ cho
năm để quanh năm mát mẻ. Sau giao thừa, được mùa.
một người trong nhà, thường là người vợ, - Lễ cấp sắc: Là lễ nghi dành cho con trai,
đi mua nước. Khi đi, mang đồng xu thả đánh dấu sự trưởng thành, sau này được
xuống giếng, thắp nhang ở bờ giếng rồi làm thầy cúng. Tuy nhiên, theo phong tục
gánh nước về. Đồng bào còn có tục chọn thì không phải tất cả nam giới đều phải
ngày tốt khai xuân: mang cuốc ra vườn làm lễ cấp sắc, chỉ có những người được
xới lấy ngày tốt; làng nào có đình thì mang tổ tiên về báo mộng thì mới làm lễ. Những
cuốc ra vườn, ruộng của đình xới để lấy người có số phải làm thầy cúng, tự nhiên
may mắn cả năm. Trong ngày tết, các làng bị ốm đau lâu, đi xem bói thì các thầy cúng
đều tổ chức trò chơi dân gian: đánh khăng, nói số phận phải như thế. Những người
đánh quay, đánh chắt, chơi chuyền, đi cà này hầu hết đều có gia đình, có vợ con nên
kheo, tung còn, gấp các con vật bằng lá mới làm lễ cấp sắc để trở thành thầy cúng;
dứa rừng. thầy cúng không truyền lại cho đời sau.
