Page 198 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 198
198 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
gồm: 1 đĩa cá chép, 1 con gà, 1 đĩa xôi màu, là trời sắp mưa, mưa nhiều. Nếu trên trời
1 đĩa thịt lợn, 1 đĩa bánh trôi đặt lên bàn nhiều đốm đỏ, hình thù quái dị thì cho là
thờ, mong tổ tiên phù hộ. trời sẽ mưa muộn hoặc hạn hán. Ngoài ra,
- Tết rằm tháng 7: Là tết lớn trong năm còn dựa vào các con vật như chuồn chuồn,
sau tết Nguyên đán, gọi là tết rằm, nhưng kiến, mối, bay ra nhiều, hoặc cóc, côn
người Tày thường ăn tết này từ mùng 10 trùng kêu nhiều thì trời sắp mưa. Người ta
đến 14 tháng 7 âm lịch. Ngày tết, các gia cũng nghiệm ra rằng, nếu năm nào cây cối
đình đều mời anh em họ hàng, bạn bè gần, trong vườn sai quả, được mùa thì năm đó
xa về ăn tết với gia đình. Tết rằm tháng 7, mùa lúa sẽ bị thất thu. Một cách dự đoán
các gia đình làm bún, bánh gai, bánh mật... thời tiết phổ biến là xem chân gà, đầu gà
- Tết mùng 10 tháng10 (tết cơm mới): và xương đùi gà, dựa vào những đặc điểm
Người Tày có tết ăn cơm mới để trả ơn các trên xương đùi gà, chân và các vết nhăn
vị thần, tổ tiên đã phù hộ để có được mùa trên đầu xương gà mà đoán thời gian tới
vụ bội thu. Trong ngày tết Cơm mới, các trời có mưa hay không.
gia đình làm cốm, giã bánh dày, nhà khá Một trong những cách ứng xử linh
giả còn mổ lợn, gà cúng tổ tiên và mời anh hoạt để chống lại thiên tai, lũ lụt là hình
em, hàng xóm về cùng vui chung. thức cư trú. Người Tày thường ở nhà sàn
được làm cách mặt đất 1,5 - 2 m để phòng
4. Tri thức dân gian chống nước lũ, đồng thời tạo không gian
Người Tày ở Tuyên Quang có hệ thống thoáng đãng, mát mẻ vào mùa hè. Họ
tri thức dân gian về dự báo thời tiết; phòng cũng có ý thức bảo vệ môi trường, nguồn
chống thiên tai, dịch bệnh, chữa bệnh rất nước bằng cách trồng và giữ gìn rừng
phong phú. cùng với các thiết chế của làng bản. Mỗi
Họ có rất nhiều kinh nghiệm dự báo làng bản đều có những quy định riêng
thời tiết để tính toán thời vụ gieo trồng trong việc bảo vệ rừng như cấm chặt cây
nhằm đạt năng suất cao. Trong một năm, ở rừng đầu nguồn nước, nếu ai vi phạm
mùa xuân, thời tiết ẩm ướt, thuận lợi để sẽ bị xử phạt. Các thiết chế bảo vệ rừng
cây trồng phát triển; đây cũng là thời vụ còn gắn liền với tín ngưỡng và ý thức của
trồng các loại cây lương thực ngắn ngày người dân về rừng thông qua hệ thống
và bắt đầu phát nương, cày vỡ để chuẩn các vị thần cai quản: rừng có thần rừng,
bị cho mùa vụ chính. Mùa hạ, thời tiết khô núi có thần núi. Nếu ai chặt phá rừng, đặc
nóng, mưa nhiều, thuận lợi cho sản xuất biệt là những khu rừng thiêng, thì sẽ bị
nông nghiệp, đây cũng là mùa vụ sản xuất các vị thần trừng phạt.
chính. Mùa thu là mùa thu hoạch và cũng Trước đây, khi xảy ra thiên tai, dịch
là mùa mà trai làng vào rừng săn bắn. Mùa bệnh, người Tày đều cúng tế các vị thần.
đông, thời tiết khô lạnh là khoảng thời Con người khi bị ốm đau thì ngoài việc
gian nhàn rỗi, là mùa cưới xin, sửa sang cúng lễ, còn có các bài thuốc dân gian chữa
lại nhà cửa của các gia đình. bệnh rất hiệu quả. Tùy từng căn bệnh mà
Để biết được thời tiết có mưa thuận, chữa bằng mẹo hoặc bằng các bài thuốc
gió hòa hay không, người Tày thường dựa nam. Phụ nữ luôn có nhiều kinh nghiệm và
trên một số những hiện tượng tự nhiên biết nhiều bài thuốc dân gian chữa bệnh,
để suy đoán. Nếu thấy trời xuất hiện cầu đóng vai trò quan trọng trong việc chăm
vồng, hoặc những đám mây xám thì đoán sóc sức khỏe cho mọi người trong nhà.
