Page 194 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 194
194 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
Trong thời gian ở cữ, người phụ nữ người khác trong nhà. Người Tày rất ít khi
và đứa trẻ chỉ ở trong nhà, không được đánh, mắng con cháu. Ngay từ nhỏ, nếu là
ra ngoài hoặc bế đứa trẻ ra ngoài. Sau khi con trai thì luôn được bố cho đi theo giúp
đứa trẻ sinh được ba ngày, gia đình phải các công việc như đan lát, chăn trâu, chăn
mời thầy cúng về làm lễ giải uế, đồng thời vịt, vào rừng săn bắt... Trẻ là con gái thì mẹ
lập bàn thờ mụ cho đứa trẻ. Lễ cúng rất cho đi nương, dạy thêu thùa, may vá và
đơn giản, chỉ có một bát gạo, một bát nước làm các việc nhà để đến tuổi trưởng thành
thơm, bên trên đặt ba nhành lá. Thầy cúng đã làm thành thạo các việc đó.
thắp hương trên bàn thờ tổ tiên, bàn thờ 3- Phong tục làm nhà mới
mụ, khấn xua đuổi những uế tạp đi cho Trước tiên, người Tày thường nhờ
đứa trẻ được khoẻ mạnh. Khi trẻ đầy tháng thầy tạo, pụt xem tuổi, tránh làm nhà
thì làm lễ đầy tháng trước sự chứng kiến vào những năm hạn, năm kim lâu; chọn
của anh, em, họ hàng bên nội, bên ngoại những khu đất bằng phẳng, thoáng đãng,
Sau lễ đầy tháng, người phụ nữ được gần sông, suối có điều kiện sản xuất nông
tự do đi lại, nhưng vẫn phải kiêng kỵ một nghiệp, sau đó xem tuổi của chủ hộ có
số điều, như: không được đi qua bàn thờ hợp đất đó không.
tổ tiên, không được ngồi trước cửa và Sau khi chọn đất xong thì chọn hướng
kiêng ăn một số món ăn để sau này đứa nhà. Thường chọn hướng nhà theo tuổi,
trẻ thông minh. kiêng chọn hướng nhà quay về mỏm núi
Khi trẻ mới sinh, người ta dùng tã hoặc có những hình thù quái dị...
lót cũ, thường là dùng tã cũ của con cả, Sau khi chọn được thế đất, hướng nhà,
hoặc của anh em họ hàng cho. Nuôi con thì sẽ chọn ngày tốt để làm lễ động thổ.
chủ yếu bằng sữa mẹ, người mẹ được ăn Tránh vào những ngày xung, ngày kỵ của
nhiều dinh dưỡng để có sữa cho con bú. dòng họ, ngày sinh hoặc chết của bố mẹ.
Khi đứa trẻ biết ăn cơm, người mẹ hoặc Lễ vật gồm: 1 thủ lợn, 1 con gà, 1 đĩa xôi,
ông bà nhai cơm rồi bón cho trẻ. Những 1 đĩa oản, 1 bát gạo, 1 bát muối, 1 cốc nước
lúc trẻ bị ốm, người ta thường mời thầy lã, 4 chén rượu, 1 đĩa trầu cau. Lễ vật để
cúng về cúng mụ. vào một chiếc mâm đặt trên mảnh đất đã
Tục lệ đặt tên cho con luôn có sự khác chọn, thầy tạo đọc văn khấn thổ thần, thổ
nhau giữa các vùng, nhưng thông thường địa cho phép gia đình làm nhà và phù hộ
đứa trẻ được đặt tên hai lần. Lần đầu cho gia đình làm ăn thuận lợi.
thường đặt các tên rất xấu như: Tua Ma Ngày khởi công, gia đình làm một
(Con Chó), Tua Meo (Con Mèo)... Là con mâm cơm đặt lên bàn thờ báo cáo tổ tiên.
trai thì gọi là Vàng Đẻn, con gái gọi là Tỉn Tiếp đó, thợ cả đục vài nhát vào cây gỗ
Đẻn; ở một số vùng gọi là “Lụ Trai”, “Lụ để lấy ngày. Trong ngày lễ khởi công, có
Nhing” để cho đứa trẻ được dễ nuôi. Khi tục phạt mộc hay còn gọi là tục cắt sào. Sau
được 14 - 15 tuổi, mới nhờ thầy cúng đến khi đã thỏa thuận về chiều cao, chiều rộng
đặt cho một cái tên khác. của ngôi nhà, chủ nhà vào rừng chặt một
Khi đứa trẻ bắt đầu có nhận thức, mọi cây hóp, dài bằng cây cột cái, đường kính
người đều có trách nhiệm giáo dục con cái khoảng 4 - 5 cm. Khi chặt xong, chủ nhà
theo truyền thống của gia đình, dân tộc đếm các mắt của cây hóp theo thứ tự:
mình bằng những lời chỉ bảo nhẹ nhàng, Sinh - Lão - Bệnh - Tử. Khi đếm đến đốt
bằng các hình ảnh so sánh với những cuối cùng là Sinh hoặc Lão là tốt, còn vào
