Page 1090 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 1090

1090    ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG



               hết  của  cải  cho  nhân  dân  rồi  đi  vào  cõi   sát con người và cuộc sống xứ Tuyên cùng
               trường tồn bất tử, để lại niềm yêu kính vô      những kiến thức lịch sử, người viết đã tạo
               hạn trong lòng dân. Truyện toát lên lòng        nên một bức tranh bao quát nhiều mặt về
               yêu nước thương nòi, tinh thần đoàn kết         một tỉnh miền núi phía Bắc cách đây gần
               cộng đồng, truyền thống uống nước nhớ           200 năm trước.

               nguồn  của  nhân  dân.  Ngọc  phả  có  văn          Nội  dung  của  bài  ký  được  trình  bày
               phong khúc chiết, kết hợp hài hòa giữa tả       như sau:
               thực với những yếu tố hoang đường kỳ ảo             Ngay phần đầu, tác giả đã có cái nhìn
               của văn học dân gian, những yếu tố phong        riêng :  “Nay  Tuyên  Quang  lại  là  vùng
                                                                    1
               tục tập quán địa phương, đã tạo ra các tình     đất thượng du, có hình thế rồng cuộn hổ
               huống sinh động hấp dẫn.                        chầu, vốn là xứ thần linh tụ hội, là thành

                                                               đồng của quốc gia...”. Về mặt hành chính:
                   10. Đặng Xuân Bảng và Tuyên Quang           “Thời  Nguyễn  ba  tỉnh  Sơn  Tây,  Hưng
               tỉnh phú                                        Hóa,  Tuyên  Quang  đặt  dưới  quyền  một

                   Đặng  Xuân  Bảng  (18-7-1828  –  7-2-       viên Tổng đốc Sơn Hưng Tuyên cai quản...
               1910)  tự  Hy  Long,  hiệu  Thiện  Đình  và     Từ thời Lê trở về trước, cai trị bằng cách

               Văn Phủ, quê xã Hành Thiện, phủ Xuân            không  cai  trị:  Tuy  rằng  thống  lĩnh  bằng
               Trường,  huyện  Xuân  Thủy,  tỉnh  Nam          đơn vị thừa tuyên, nhưng thực tế đều do
               Định,  đỗ  Tiến  sĩ  năm  1857.  Năm  1861,     các thủ lĩnh ở địa phương cai quản”. Về
               ông  là  Tri  phủ  Yên  Bình,  tỉnh  Tuyên      địa  danh:  “Xứ  Tuyên  Quang  này  cổ  xưa
               Quang; năm 1864, làm Án sát Quảng Yên.          thuộc nước Văn Lang, đến thời nhà Trần

               Từ năm 1865 đến năm 1868, ông làm Bố            mới đặt là châu Tuyên Quang”. Về huyện
               chính Tuyên Quang; năm 1870, làm Tuần           lỵ: “... Huyện Đương Đạo, Để Giang, nay
               phủ Hưng Yên; năm 1872, làm Tuần phủ            thuộc Sơn Tây. Để Giang nhà Lê đổi là Sơn
               Hải Dương; năm 1888, làm Đốc học Nam            Dương. Đương Đạo nhà Minh ban đầu đổi
               Định. Ông là nhà Nho có khối lượng tác          là Đăng Đạo. Năm thứ 14, bớt tên, nhập

               phẩm lớn; kiến thức uyên bác về nho, lý         vào Sơn Dương. Đại Man, đời Đinh - Lê
               số, binh thư; là cây bút lịch sử, giáo dục,     gọi là châu Vị Long”... Về khí hậu: “Khi
               khảo cứu phong tục, địa danh và văn học.        sương mù lan tỏa thì trong vòng gang tấc
               Trong thời kỳ sống và làm việc ở Tuyên          chẳng nhìn thấy gì... Từ mùa hạ, sang mùa
               Quang, ông có tác phẩm Tuyên Quang tỉnh         thu, mưa rào như trút, lũ rót suối tuôn, đất
               phú  (1861)  và  tập  thơ  Như  Tuyên  thi  tập.   bằng chìm ngập...”. Về hệ thống núi non

               Tác phẩm Tuyên Quang tỉnh phú là một bài        như núi Biền Sơn, Chân Sơn, Nghiêm Sơn,
               bút ký về địa chí bao gồm thiên nhiên, khí      Cấm Sơn, Sâm Sơn, v.v.. Địa hình khu vực
               hậu, dân cư, phong tục, tập quán, văn hoá,      tỉnh lỵ được mô tả: Đến như một dải núi
               kinh  tế,  chính  trị,  quốc  phòng  được  viết   Sâm Sơn dài dặc, đã trở thành phên giậu
               vào năm 1861, khi ông đang giữ chức Tri         cho tỉnh thành... Núi dựng đứng chặn lên

               phủ.  Chữ  “phú”  ở  đây  mang  nghĩa  phô      sông Lô, cao và dài, lượn tới vài dặm... Mặt
               bày, nhưng kết cấu tác phẩm không theo          tây núi có chùa Ngọc Lân Công Chúa. Vị
               thể phú của văn chương cổ. Bằng sự quan         trí thành Tuyên được mô tả: “Cổng mở ba



                   1. Những trích dẫn ở mục này lấy theo bản dịch của Ngô Thế Long - Viện Hán Nôm.
   1085   1086   1087   1088   1089   1090   1091   1092   1093   1094   1095