Page 1069 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU

1069
múa về nội dung một câu chuyện hay về
một bài răn đạo đức, một tình cảnh nào
đó với những khát khao, ước vọng... bằng
những giai điệu riêng, có thể kèm theo đàn
tính và chùm quả sóc để tạo nên những
âm hưởng và tiết tấu sinh động, tùy thuộc
vào nội dung nghi lễ.
Bài hát then Trăm chim tranh làm chúa
1
diễn tả thói háo danh của xã hội loài người
thông qua hình tượng các loài chim đua
nhau khoe tài, bỉ báng lẫn nhau để giành
ngôi chúa:
Núi cao chim Phượng đứng trông,
Xưng là con thứ đức ông Ngọc Hoàng.
Chim đòi xuống trần gian cai quản,
Khắp non cao, suối cạn, ngòi sâu.
Chim Công bỗng ở đâu đâu,
Vội vàng bay lại cúi đầu xin thưa:
“Rằng: Tôi đây con vua Hán Đế
Xin cho về hạ thế quản dân,
Phượng kia đâu đã đến lần?
Vì lông nó xấu bội phần hơn tôi!”.
Chim Chích lại gửi lời thưa tới:
Rằng: “Tôi đây hạ giới đã tường,
Khôn ngoan tài khéo ai lường,
Một lời tôi nói trăm đường không sai...”.
Có những bài then răn dạy nếp sống
cho trai gái có sự hòa trộn tiếng Kinh lẫn
tiếng Tày, như một đoạn bài ca sau:
Đèn nào thắp đêm thâu trăng tỏ,
Nhỡ là đèn phải gió làm sao
Càng khêu chẳng thắng bóng lên cao
thấc ỷ 2
Thấy những người đẹp ý muốn chơi,
Chơi cũng sợ phải nơi thâm thấp
1. Theo Lâm Tuyền Khách (sưu tầm, dịch và giới thiệu): Những câu hát xanh, tạp chí Tao đàn, từ số
8 đến số 13, 1939.
2. Thấc ỷ: Một chút.
3. Ý theo lập: Kịp lo về tương lai.
4. Theo tài liệu của các tác giả Lâm Quý, Nịnh Văn Độ, Phù Ninh, Nguyễn Thịnh, Nguyễn Phi
Khanh, Nguyễn Ngọc Chiến, Âu Thị Mai, Âu Văn Hợp, Đặng Thị Hường,...
Phêìn thûá nùm: VÙN HOÁA
Bởi là ý theo lập ngày mai...
3
Có khi là bài hát tự tình trong đêm
khuya vắng, tỏ ý than thân trách phận và
giãi bày ước vọng tự do:
Cá thương nước, ta đi theo nước,
Khúc đàng đi bao bước sơn xuyên.
Cá, cá ơi!
Kiếp hồng nhan kiếp truân chuyên...
2- Xình ca : Là một loại dân ca của đồng
4
bào Sán Chay. Hát sình ca được chia thành
hai loại: Sình ca hát ban ngày và sình ca
hát ban đêm. Sình ca hát ban ngày được
hát trong hội xuân, trong lễ cưới, trong
môi trường lao động, khi nông nhàn, v.v...
Sình ca trong hội xuân gồm có:
- Vèo ca (hát gọi), là hình thức hát
ngoài trời, trai gái đi du xuân ngẫu nhiên
gặp nhau liền hát:
Bên nam:
Hôm nay gặp nàng ra đường chơi
Nhìn chân nàng đi giày nhỏ đẹp
Anh muốn hỏi nàng lấy bài hát
Không biết ý nàng như thế nào?
Bên nữ:
Ngàn vạn dặm đường trồng tùng bách
Ngàn vạn dặm đường rực rỡ hoa
Ngàn thôn vạn xóm đến tìm nàng
Lại muốn cùng nàng kết đôi hoa?
- Sạo ca (hát dạo đầu) là hình thức hát
tập thể của hai tốp nam và nữ trong nhà sàn:
Bên nam:
Đặt chân lên thang xin hỏi chủ
Xin hỏi gia chủ, khách đến nhà
Xin hỏi gia chủ khách đâu đến
Chúng tôi hát ví có được không?