Page 1063 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU

1063
Đồng bào Cao Lan có câu:
- Một người ăn ở hai lòng, có tiền không
mua được cái kim,
Hai người mà một lòng, có tiền mua
được vàng.
Theo đồng bào, lời nói hay có thể làm
đổi thay cái nhìn cuộc sống:
- Một lời hay quả ớt cay cũng ngọt
Một lời dở quả vả chát thành chua.
Sự hòa hợp tâm hồn sẽ giúp con người
vượt qua mọi trở lực.
Đồng bào Tày có câu:
- Thương nhau nước lớn lội cũng qua,
Không thương nhau một vũng nước chân
trâu cũng ngại.
Sự ganh đua cũng là một đặc điểm
trong sinh hoạt xã hội có ở mọi cộng đồng
dân tộc.
Đồng bào Kinh có câu:
- Lươn ngắn lại chê trạch dài,
Thờn bơn méo miệng chê trai lệch mồm.
Đồng bào Tày có câu:
- Lợn chê chó có bọ, vịt chê gà có mò.
Nước bảo nước nhiều, bờ bảo bờ cứng.
Có những câu nhấn mạnh về ý thức
thiên lệch của cá nhân hay chủ thể, mỗi
cộng đồng trong đời sống.
Đồng bào Kinh có câu:
- Mèo khen mèo dài đuôi.
Đồng bào Tày có câu:
- Kinh nói mắm Kinh ngấu
Tày nói gạo Tày trắng.
Có khi là những kinh nghiệm về hôn
nhân:
- Lấy chồng lấy con út, lấy vợ lấy con cả.
Hay:
- Chớ lấy rể ngủ trưa người nói
Chớ lấy dâu ra đồng nhìn trời.
2. Câu đố
Câu đố mang sắc thái trí tuệ hồn nhiên
của đồng bào thiểu số miền núi. Sức hấp
dẫn của câu đố là ở chỗ người đố tìm thấy
Phêìn thûá nùm: VÙN HOÁA
trong hai sự vật hay hai hiện tượng khác
nhau có những điểm tương đồng về ý
nghĩa, buộc người đáp phải có khả năng
liên tưởng và nhanh trí nhận biết, tạo ra
cái bất ngờ và thú vị. Lấy vật dụng thường
ngày để đố là đặc điểm của câu đố dân
gian, nhưng tùy theo điều kiện sinh hoạt
và tập quán mỗi cộng đồng dân tộc lại có
cách đố mang những nét độc đáo riêng.
Từ sự quan sát thiên nhiên, đến sinh
hoạt gia đình và công cụ lao động, đồng
bào Kinh có câu đố:
- Không sơn mà đỏ, không gõ mà kêu,
không kều mà rụng? (Mặt trời, sấm, mưa).
- Trong nhà có bà hay lạy? (Cối giã gạo
chân).
- Bốn ông đập đất, một ông phất cờ, một
ông vơ cỏ, một ông bỏ phân? (Con trâu).
Đồng bào Mông có cách nhìn tạo vật
rất hồn nhiên:
- Không phải đồng, không phải sắt,
Chặt không đứt, ăn không được? (Nước).
- Năm anh em địu năm viên ngói? (Năm
ngón tay).
- Cái lồng nho nhỏ,
Có một chú chim
Nhảy nhảy đi, nhảy nhảy lại,
Nhảy mãi không thôi (Quả tim),
- Ông trắng giã gạo
Ông đỏ đào bới? (Răng và lưỡi)
- Mẹ cởi truồng, con mặc váy,
Mẹ đi trước con bước theo sau? (Tre, măng).
- Ban ngày chồng vợ đôi nơi
Tối về cùng ngủ chẳng rời nhau ra?
(Cánh cửa).
Đồng bào Tày có những câu đố hay về
con vật và quả cây:
- Con gì gầy gầy vác bốn tấm ván qua
(Chuồn chuồn).
- Thứ gì ăn vào đầu năm? (Măng vầu)
- Thứ gì ăn vào tháng 9 mùa gặt? (Quả quít).
- Thứ gì ăn vào tháng 3 giáp hạt? (Củ mài).