Page 1062 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU

1062 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
Đồng bào Mông có câu:
- Trồng ngô chọn chân đồi
Trồng lúa chọn cuối khe.
Hay:
- Gieo ngô sớm đơm cỏ,
Gieo ngô muộn đựng mưa.
* Kinh nghiệm về chăn nuôi, sản xuất
Đồng bào Kinh có những đúc kết kinh
nghiệm trong việc chọn giống vật nuôi:
- Đốm lưỡi thì nuôi, đốm đuôi thì thịt
(chọn chó).
- Sừng cánh ná, dạ bình vôi, mắt ốc nhồi;
hoặc: Tai lá mít, đít lồng bàn (chọn trâu).
Đồng bào Tày cũng có nhiều đúc kết
về năng suất chăn nuôi như:
- Nuôi trâu chậm sinh sôi, nuôi bò cái mỗi
năm sinh một lứa.
Trong lao động cần sử dụng trâu cày
đúng chỗ:
- Trâu đực cày ruộng nước dầm, trâu cái
cày ruộng thoai thoải dốc.
Sử dụng vật nuôi phải đúng thì:
- Trâu quá lứa khó vực.
Chất lượng vật nuôi liên quan vào
hình dáng:
- Trâu xương lừa mới khá, ngựa lừa bước
càng nhanh.
Chăn nuôi cần chọn giống:
- Tìm mua trâu cái giống thì mua con
bụng phệ.
Nuôi gia súc cần nhớ thời sinh trưởng:
- Ba tháng con vịt lớn, bảy tháng con gà đẻ. người Kinh có câu:
Nuôi gia súc cần cho ăn điều độ:
- Vịt ăn quá no vịt chết, lợn ăn quá no lợn béo. Đồng bào Mông có câu:
Đồng bào Dao cũng có những đúc kết
từ thực tiễn:
- Ruộng sâu thu nhiều lúa,
Ao sâu cho nhiều cá.
Đồng bào Mông cũng quan tâm đến
hình dáng, đặc điểm vật nuôi:
- Bỏ hoa đầu, không hoa đuôi,
Không mổ thì bán, không nuôi.
Lợn nái hoa đầu, nghé hoa chân.
* Về ý nghĩa của lao động
Tục ngữ của các dân tộc ở Tuyên
Quang đều đề cao lao động và phê phán
thói lười biếng bằng những cách biểu đạt
sinh động khác nhau:
Đồng bào Kinh có câu:
- Tay làm hàm nhai,
Tay quai miệng trễ.
Đồng bào Mông có cách nhìn cụ thể hơn:
- Muốn ăn đủ thì hỏi hai bàn tay,
Muốn ăn cá đừng sợ nước sâu,
Có thỏi vàng không bằng có mảnh nương.
Theo đồng bào, sức khoẻ và vẻ đẹp
không tách rời khả năng lao động:
- Gái đẹp không biết làm lanh cũng xấu,
Trai khoẻ không biết làm nương rẫy
cũng hèn.
Đồng bào Pà Thẻn cho lao động là nhu
cầu tồn tại một cách tự nhiên:
- Chăm chỉ mới có cái ăn,
Không chăm chỉ thì không có cái ăn.
Đồng bào Dao phê phán thói lười
biếng bằng cảm nhận sinh động:
- Người lười thì dẻo mồm,
Chó lười thì vẫy đuôi.
Đồng bào Cao Lan có câu:
- Giàu sang rồi có ngày hết của,
Hoa đẹp cũng có ngày héo khô.
* Về quan hệ gia đình và xã hội
Về truyền thống gắn kết cộng đồng,
- Môi hở răng lạnh.
- Một tay vỗ không kêu, ba tay vỗ vang rừng.
Theo đồng bào, gia đình và dòng họ
phải gắn kết:
- Anh em ghét nhau không được bỏ dòng họ
Vợ chồng bực nhau không được ngủ khác
giường.
Tính chân thực là phẩm chất được đồng
bào miền núi rất đề cao.