Page 1055 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 1055
1055
Phêìn thûá nùm: VÙN HOÁA
Có truyện cổ tích lấy hiện tượng tự Truyện Sự tích đèo Ái Âu, kể rằng: Xưa
nhiên lồng vào hiện tượng xã hội để tạo kia ở vùng Thượng Lâm, Nà Hang, có một
nên cốt truyện như truyện: Sự tích chim chàng trai con một gia đình phú ông yêu
bắt cô trói cột, Sự tích đèo Ái Âu. Truyện Sự một cô gái nghèo. Bị phú ông ngăn cản,
tích chim bắt cô trói cột kể rằng: Xưa kia ở đêm đêm họ hẹn gặp nhau ở đỉnh đèo
vùng Bắc Quang, Bắc Mục, có một quan bằng hai tiếng: “Ái âu!”. Một đêm, cô gái
lang giàu có nhưng không có con. Ông ta lên điểm hẹn, gọi mãi không thấy người
xin được một trai và một gái về nuôi. Hai yêu, mệt mỏi nằm thiếp đi bị con hổ tha
đứa trẻ ngày một lớn khôn, xinh đẹp. Gần mất. Chàng trai không đến được nơi hẹn
vùng, có ông quan Chánh mê cô con nuôi bởi người cha bắt chàng trói vào cột nhà
của quan lang. Khi quan lang qua đời, bà sàn. Quá nửa đêm thoát dây trói, chàng
vợ sợ bị quan Chánh chiếm gia sản nên lên đỉnh đèo liên tiếp cất tiếng gọi: “Ái
tìm cách gả cô gái cho vị quan Chánh để âu! Ái âu!” nhưng không gặp người yêu
được yên ổn. Nhưng cô con gái nuôi đã nữa, rồi chàng mất tích. Về sau, nơi họ hẹn
đem lòng yêu cậu con trai nuôi của bà. nhau đêm đêm vẫn còn vọng lời gọi. Dân
Bà ngăn cấm nhưng cô gái không nghe. chúng trong vùng lấy tiếng vọng đó đặt
Quan Chánh rắp tâm chiếm gia sản của tên cho đèo là được Ái Âu .
2
bà. Bà quan lang tìm cách đem trâu bò, Di sản văn hoá thiên nhiên Động Tiên,
tiền bạc đến và hứa quyết gả cô gái cho xã Yên Phú, huyện Hàm Yên là danh
quan Chánh. Một hôm mụ sai cô đi chăn thắng nổi tiếng khơi nguồn nhiều huyền
năm con trâu và dặn khi về buộc mỗi con thoại như núi Chân Quỳ, dốc Cô Đơn, đá
vào một cọc. Chiều tối, khi lùa trâu về, cô vọng phu, hình Khổng Ngư, Linh Điểu...
buộc năm con vào năm cọc, nhưng lại thừa Đáng chú ý là hai truyện Sự tích đá Vọng
một chiếc cọc. Sáng hôm sau, mụ vợ quan phu và Nàng tiên thứ Bảy.
lang ra soát trâu hỏi: Sao mất một trâu? Truyện Đá Vọng phu kể rằng: Ngày xửa
Cô gái phân trần không được. Mụ liền sai ngày xưa, khi có giặc ngoại xâm, có một vị
người bắt cô trói vào cột rồi đến trình quan thủ lĩnh cầm quân ra trận. Lúc đó, người
Chánh để quan bắt cô phạt tội. Cô van xin vợ vị thủ lĩnh đang mang thai, phải theo
không được. Mụ bắt cô phải bán mình cho dân bản trốn giặc trong hang đá. Ngày
quan Chánh để đền trâu. Chàng trai yêu thắng lợi, người vợ nhận được tin chồng
cô cũng bị mụ xua đuổi, cô tìm gặp chàng tử trận. Cô đứng lặng cùng hài nhi hoá đá.
nói rõ nguồn cơn, rồi lao mình xuống sông Truyện Nàng tiên thứ Bảy kể về cuộc
Lô tự vẫn, xác cô dạt về hòn Mực, bỗng tình của một nàng tiên với chàng mồ côi
nhiên có trăm loài chim rừng cắp hoa lá dưới trần. Biết chuyện, Ngọc Hoàng bắt
phủ lên cô. Từ đó trong vùng rừng núi nàng phải ăn chay cầu nguyện và yêu cầu
Bắc Quang, Bắc Mục xuất hiện loài chim chàng mồ côi phải sắm đủ chim lạ, thú
chuyên kêu về đêm: “Bắt cô trói cột! Bắc quý mới cho họ lấy nhau. Nàng chọn đất
Quang Bắc Mục! Năm trâu sáu cột!” . Vị Khê làm nơi cầu nguyện, còn chàng mồ
1
1. Theo Nguyễn Đổng Chi: Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam, Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1972 và
lời kể của cụ Hoàng Văn Bản ở xã Yên Hương và cụ Bàn Văn Nhạn ở xã Tân Loan, huyện Hàm Yên,
Tuyên Quang.
2, 3. Theo Phù Ninh: Truyện cổ Nà Hang, sở Văn hóa - Thông tin Tuyên Quang xuất bản, 2002, tr.44.
