Page 1052 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 1052
1052 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
người gần gũi với cốt truyện của đồng bào (Mẫu Thoải, từ nguyên âm là Mẫu Thuỷ).
Dao, Sán Dìu, Mông và các dân tộc thiểu Truyền thuyết kể rằng: Kim Xuyên là một
số khác, nhưng cũng có những tình tiết hoàng tử con vua đất Thục, lấy con gái
riêng. Thần Sấm Sét kể rằng: Ngày xưa, Long Vương tại Động Đình Hồ. Bà rất yêu
có hai vợ chồng sinh được hai người con. chồng nhưng Kim Xuyên lại lấy vợ lẽ tên
Người chồng lập mưu bắt được Thần Sấm là Thảo Mai. Người vợ lẽ đem lòng ghen
Sét nhốt vào lồng. Khi ông đi vắng, Thần ghét vợ cả của Kim Xuyên nên đã vu cho
Sấm Sét tìm cách dỗ dành những đứa trẻ bà là người thất tiết với chồng. Do cả tin
để trốn thoát, rồi cho chúng một cái răng nghe theo lời vợ lẽ, Kim Xuyên đã nhốt vợ
thần. Hai đứa trẻ đem trồng mọc thành vào cũi rồi bỏ vào rừng sâu cho thú dữ ăn
dây bầu, ra quả. Ông Trời gây nạn đại thịt. Ở trong rừng, không những bà không
hồng thuỷ. Hai anh em chui vào quả bầu bị thú dữ ăn thịt mà còn được chúng hằng
nên còn sống sót. Họ lấy nhau, người vợ ngày mang hoa quả về nuôi sống. Một
ấp một quả trứng và sinh ra nhiều dân tộc hôm, có một Nho sĩ bắt gặp bà ở trong
khác nhau, trong đó có người Pà Thẻn. rừng, bà đã nhờ chuyển giúp một lá thư
Đồng bào Tày vùng Nà Hang cũng có cho Long Vương đến cứu. Long Vương
Truyện quả bầu, cốt truyện về nguồn gốc muốn gả công chúa cho vị nho sĩ tốt bụng,
dân tộc tương tự như các truyện của đồng nhưng ông từ chối, chỉ muốn là một người
bào Dao, Cao Lan, Pà Thẻn, nhưng có sự bạn tri kỷ của bà. Để đề cao đức hạnh của
khác biệt về tình tiết do trong quá trình bà, người đời suy tôn bà là Mẫu Thoải và
lưu truyền đã được địa phương hoá, ly kỳ lập miếu thờ . Từ đó, Mẫu Thoải là vị thần
1
hoá trên cơ sở tên các trái núi lớn trong cai quản nguồn nước, người dân cầu sự
vùng để tăng sức hấp dẫn. Ví dụ, khi mô phù hộ của Mẫu khi gặp hạn hán, thiên
tả nạn đại hồng thuỷ có câu: “Phia Tiên tai, lũ lụt và chống giặc ngoại xâm.
lấy tua mạ, Phia Đa lấy tua mu, Cham Chu
lấy tua cáy”, nghĩa là Phia Tiên bằng con Từ lâu, truyền thuyết Pú Lương Quân
ngựa, Phia Đa bằng con lợn, Cham Chu (Thần Nông) của đồng bào Tày đã ăn sâu
bằng con gà... Tất cả nhằm nói lên quá vào tiềm thức của người dân miền núi.
trình hình thành dân tộc là một cuộc vật Câu chuyện kể rằng, loài người do ông Pú
lộn sinh tồn với thiên nhiên... Lương và bà Slao Cải tạo nên. Họ đã sinh
đàn con đông đúc 100 người và dạy mọi
2. Truyền thuyết người biết che thân, biết săn bắt, hái lượm,
Nằm ở phía bắc tỉnh Phú Thọ, Tuyên cư trú, dùng lửa, trồng cấy, chăn nuôi, xây
Quang là mảnh đất lưu truyền nhiều dựng gia đình, phân chia thành các họ
truyền thuyết về thời đại Hùng Vương, Ma, Bế, Nông, Hà, Lý... Hai ông bà khi qua
như Truyện đẻ trăm trứng, Sơn Tinh - Thuỷ đời được con cháu lập đền thờ, Pú Lương
Tinh,... Các truyền thuyết của cộng đồng được dân gian tôn làm Thần Nông. Câu
các dân tộc thiểu số tạo cho Tuyên Quang chuyện gợi ra bức tranh cổ sơ về quá trình
một vùng văn học dân gian rất phong phú. hình thành dân tộc trải qua lao động bền
Từ xa xưa, người dân xứ Tuyên có tục bỉ, khai phá thiên nhiên, xây dựng và bảo
thờ Mẫu, xem nước là mẹ, gọi là mẹ nước vệ cuộc sống cộng đồng.
1. Theo Ngô Đức Thịnh: Đạo mẫu Việt Nam, Nxb. Văn hóa - Thông tin, Hà Nội, 1996, tr. 29-30.
