Page 1054 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 1054
1054 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
tục tập quán... Tất cả đều liên quan đến Họ Ma cho gia đinh đuổi theo, gấp quá
sinh hoạt dân gian miền núi. Truyện Tấm Chất Khươi vội vốc tay xuống đất lấy một
Cám (dân tộc Kinh), Ý Ưởi Ý Noọng (dân tảng đá lớn đặt chắn đường. Tảng đá ấy
tộc Tày) cùng chung cốt truyện và chủ đề sau thành ra ngọn núi Thần, chỗ tảng đá
về dì ghẻ con chồng. Truyện Người Dao bị moi lên thì xoáy thành con sông Gâm
kiêng ăn thịt chó (dân tộc Dao), Vì sao không ngày nay” .
1
dùng gỗ mít (dân tộc Cao Lan), Thần Bạch Truyện Thạch Sanh (dân tộc Kinh) và
Ngưu (dân tộc Tày) đều nhằm lý giải tập truyện Cẩu Khây (dân tộc Tày) gần gũi
quán sinh hoạt của mỗi cộng đồng. nhau về mô típ dũng sĩ diệt trăn tinh,
Truyện Sự tích chim quý quý (dân tộc trừ yêu quái mang lại bình yên cho mọi
Kinh và dân tộc Tày) và Thần Sắt (dân tộc nhà, ca ngợi sức mạnh, lòng dũng cảm vì
Thái) lưu truyền ở Tuyên Quang và nhiều cộng đồng của những người nghĩa dũng.
nơi đều gần gũi nhau về cốt truyện: Có Truyện Cẩu Khây kể: Ngày xưa ở một bản
một anh chàng nghèo khó, không có một nọ, có một cậu bé nhà nghèo tinh thông
tấc sắt, phải dùng cây que để đào đất trồng võ nghệ, có sức khoẻ phi thường, ăn một
cấy. Một đêm, anh nằm mơ thấy Bụt hiện lúc hết chín chõ xôi và có thể vác trâu qua
lên bảo: “Giúp người người giúp”!. Buổi đầm lầy, nhổ bụi tre đánh chết hổ. Bỗng
chiều nọ, có một người ăn mặc rách rưới nhiên, trong vùng xuất hiện hai vợ chồng
lỡ độ đường xin nghỉ trọ, anh thuận lòng yêu tinh to như cây gạo già, rất hung
tiếp đón, cho ăn uống và nghỉ lại, nhưng dữ, đêm đêm lùng bắt người và súc vật
sáng dậy không thấy khách đâu chỉ thấy ăn thịt, làm làng xóm tan hoang. Chàng
một cục sắt đen để lại. Con chim trước nhà quyết đi tìm giết yêu tinh. Nghe lời cha
kêu: “Cục sắt quý! Cục sắt quý!”. Anh bèn mẹ chàng tìm thêm người tài để hợp sức.
đem cục sắt rèn làm cày cuốc để làm việc, Trên đường đi, Cẩu Khây lần lượt gặp
từ đó cuộc sống của anh trở nên ấm no, các dị nhân và cùng họ trổ tài. Người đầu
hạnh phúc. tiên có đôi tay khoẻ thay cho chiếc vồ, có
Truyện Chất Khươi (dân tộc Tày) hay tên là Nắm tay đóng cọc; người thứ hai
Sự tích sông Gấm, núi Thần Chiêm Hóa, kể có khả năng dùng vành tai tát nước thay
rằng: Ngày xưa, có một vị thiên thần giáng gầu, có tên là Vành tai tát nước; người thứ
xuống thế gian, tên gọi là Chất Khươi. ba là một chàng trai dùng móng tay đục
Thủa ấy, thủy tổ họ Ma có một người con cây gỗ thành lòng máng dẫn nước có tên
gái đẹp, da cô trắng như tuyết, tóc đen như là Móng tay đục lòng máng, sau mỗi lần
mun, môi đỏ như máu, mắt sáng như đèn. gặp một chàng trai là một cuộc đấu võ
Chất Khươi tình cờ gặp và yêu say đắm thử tài, tất cả đều bái phục Cẩu Khây. Bốn
cô gái nhà họ Ma, liền đem lễ vật đến cầu người kết nghĩa anh em, cùng lên đường
hôn long trọng như lễ hỏi vợ của Sơn Tinh, đi trừ diệt yêu tinh. Nhờ dũng cảm, tài
Thủy Tinh xưa. Họ Ma chê thần là một vị trí, đồng lòng hợp sức họ đã diệt trừ được
khổng lồ, nhất định từ chối. Thất vọng, hai con yêu tinh, đem lại cuộc sống yên
Chất Khươi liền cướp người đẹp chạy xa. vui cho làng bản .
2
1. Theo Lan Khai: “Đỉnh Non Thần”, in trong Truyện đường rừng, Nxb. Văn hóa - Thông tin, Hà Nội,
2004.
2. Theo Truyện cổ Việt Bắc, Nxb. Văn hóa, Hà Nội, 1963 và lời kể của cụ Ma Văn Triện ở Bắc Giòn,
Nà Hang, Tuyên Quang.
