Page 34 - Lịch sử đảng bộ Tuyên Quang 1945 - 1970

Đêm 10-3, dưới sự lãnh đạo trực tiếp của đồng chí Tạ Xuân Thu, lực
lượng vũ trang cách mạng đã mau lẹ tước vũ khí của lĩnh dõng, bắt bọn tổng lý,
hương dõng phải quy phục, giao nộp súng ống, bằng sắc, triện đồng cho ta. Ta
giải phóng hoàn toàn xã Thanh La ngay trong đêm 10-3-1945.

Thắng lợi nhanh chóng của cuộc khởi nghĩa Thanh La cho thấy giặc đã rất
suy yếu, khởi nghĩa giành chính quyền có thể nổ ra, thành công ở từng xã, huyện
rồi phát triển trên phạm vi lớn. Phân khu ủy phân khu Nguyễn Huệ quyết định
mở rộng hoạt động.
Sáng 11-3-1945, sau cuộc mít tinh tuyên thệ tại sân đình Thanh La, quân
khởi nghĩa với nòng cốt là lực lượng Cứu quốc quân III và tự vệ địa phương
giương cao cờ đỏ sao vàng, biểu ngữ cách mạng: “Việt Nam độc lập muôn
năm”, “Ủng hộ Việt Minh”, “Đả đảo phát xít Nhật”..., tiến về giải phóng Đăng
Châu – huyện lỵ Sơn Dương. Nhân dân vô cùng phấn khởi, hừng hực khí thế
đấu tranh, tham gia vào đoàn quân cách mạng ngày càng đông. Quân khởi nghĩa
tới đâu là các chức sắc trong chính quyền địa phương của địch đều áo mũ chỉnh
tề ra trình diện, giao nộp vũ khí và các loại giấy tờ, bằng sắc. Ta tuyên bố thành
lập chính quyền cách mạng ở những nơi đã được giải phóng và cử cán bộ ở lại
phụ trách công tác quân sự, làm cố ván cho chính quyền mới.

Đêm 12, rạng sáng ngày 13-3-1945, ta bao vây, đánh chiếm đồn Đăng
Châu. Sau ít phút chống cự yếu ớt, quân địch hạ vx khí xin đầu hàng, riêng tên
tri châu Hoàng Thế Tâm đã chạy thoát về tỉnh từ mấy hôm trước. Đồn Đăng
Châu bị hạ, ta thu hơn một trăm khẩu súng, hàng chục két lựu đạn phân phát cho
các đội tự vệ, phá kho thóc của Nhật ở huyện lỵ để chia cho dân nghèo.
Mặc dù đã nhanh chóng chiếm được đồn Đăng Châu, nhưng Ban lãnh đạo
vẫn sáng suốt nhận định: Đăng Châu là vị trí quan trọng, án ngữ con đường từ
Tuyên Quang đi Vĩnh Yên và sang Thái Nguyên, thế nào địch cũng tìm cách
chiếm lại, do đó Ban lãnh đạo phân khu Nguyễn Huệ đã cho rút quân về Ao Búc
để củng cố lực lượng, chuẩn bị đối phó.

Đúng như dự đoán của ta, ngày 14-3, tên Hoàng Thế Tâm, Đèo Văn Phú –
tri phủ Yên Sơn và tên quan hai Nguyễn Văn Chung từ Tuyên Quang đem lính
khố xanh chiếm lại Đăng Châu. Ta chủ động bao vây, tiến đánh đồn Đăng Châu
một lần nữa và giành thắng lợi nhanh chóng; hầu hết quân địch đều bị tiêu diệt
hoặc xin hàng, một số xin đi theo cách mạng, ta thu hơn 70 súng cùng nhiều đồ
quân dụng.
Sau khi Đăng Châu được giải phóng, ngày 16-3-1945 phân khu Nguyễn
Huệ tổ chức một cuộc mít tinh lớn tại Thanh La, tuyên bố thành lập châu Tự Do
và Ủy ban cách mạng lâm thời châu. Đây là chính quyền cách mạng đầu tiên của
Tuyên Quang, đồng thời cũng là chính quyền nhân dân cấp châu đầu tiên được
thành lập trong cả nước, đánh dấu bước phát triển mới của cuộc cách mạng giải
phóng dân tộc ở tỉnh nhà.

34