Page 720 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 720
720 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
những tháng nông nhàn, nhất là những đủ lợp một ngôi nhà của đồng bào. Nhiên
tháng rét, cũng là mùa cày ải, thời tiết liệu đốt lò chủ yếu là cỏ rác.
thuận với hoạt động nghề nghiệp và sản Ngói âm dương truyền thống vừa bền
phẩm được tiêu thụ mạnh. Tuy vậy, nghề vừa dễ sản xuất, chắc chắn còn được phát
đúc cũng đang bị mai một dần do nhiên triển nhiều. Nghề làm ngói cũng chưa
liệu đốt lò phải là than gỗ nghiến ngày càng hoàn toàn tách khỏi nông nghiệp mà vẫn
khan hiếm. chỉ là nghề phụ gia đình vào mùa khô
nông nhàn.
4. làm ngói máng
Ngói máng hay còn gọi là ngói âm 5. Đóng bàn ghế trúc
dương là vật liệu để lợp nhà rất phổ biến Ở một số bản Tày, Nùng phía nam tỉnh
của đồng bào các dân tộc vùng Việt Bắc. và khu vực thành phố, có nghề làm bàn ghế
Người Nùng, nhất là người Nùng An, bằng tre trúc. Để sản phẩm dùng được lâu,
Nùng Cháo, v.v. chuyên làm ngói máng. không mọt thì phải chặt tre vào cuối thu
Quá trình làm ngói gồm các bước cơ bản sang đông rồi sấy khô trước khi làm. Tre,
sau đây: trúc được làm thành nhiều kiểu bàn ghế
- Nhào đất: Dùng loại đất dẻo, không khác nhau để tiếp khách, làm bàn ăn, bàn
lẫn sỏi, nhào kỹ bằng cuối mai, trâu quần, thờ, tủ sách, v.v.. Những bộ bàn ghế được
người dẫm, v.v.. Sau khi ngâm nước cho làm công phu từ khâu chọn nguyên liệu
đất dẻo, dùng “kéo cắt đất” hình càng cua đến thiết kế, thi công; nhiều bộ dùng được
lưỡi bằng dây thép để lạng từng thỏi đất rất lâu, càng dùng lâu càng bóng đẹp. Bàn
rồi vật thành quả. ghế trúc của người Tày, Nùng được tiêu
- Đóng ngói: Dụng cụ để đóng ngói dùng rộng rãi trong và ngoài vùng, được
mộc gồm có kéo cắt, khuôn, bàn xoay và khách du lịch ưa chuộng.
dao cắt đất. Khuôn ngói là một khung tre
hình chữ nhật căng mảnh vải có chiều rộng 6. làm mộc
bằng chiều dài viên ngói và chiều dài bằng Nghề mộc chưa thật phát triển, chủ
ba lần chiều rộng để ứng với ba viên ngói yếu ở một số người biết đục đẽo làm nhà,
mỗi lần đóng khuôn. Bàn xoay là một mặt đóng bàn ghế, hòm...; họ thường làm giúp
bàn tròn nhỏ hơn cái mâm, đóng trên trục bà con là chính. Thợ chuyên nghiệp gần
gỗ có thể xoay với tốc độ chậm. Dao cắt đây mới có và cũng chưa nhiều, tập trung
làm bằng tre cật hoặc nứa to bản nên cắt chủ yếu ở thị xã.
đất ướt rất tốt. Đặt khuôn ngói giữa bàn
xoay, dùng lá đất bọc kín miết liền rồi đặt 7. Đục đá
đứng khuôn trên mặt đất, bóc lấy khuôn Nghề đục đá phổ biến ở một số nhóm
vải ra thì được ống ngói mộc, hong khô rồi người Nùng với những thợ bán chuyên
tách, xếp từng viên ngói vào từng chồng, nghiệp, chỉ hành nghề vào những tháng
chờ ngày thuận lợi vào lò. nông nhàn. Sản phẩm của họ gồm có: cối
- Lò ngói: Có hình trái cam, đường kính xay ngô, xay bột, cối giã, thống nước, trục
khoảng 3m, cao khoảng 2m, thường được lăn lúa, bệ đá, v.v. được bán rộng rãi trong
khoét vào vách đồi gò; nền lò hơi dốc từ vùng. Vào bản Nùng, thấy ở đâu cũng
cửa vào trong, có một vài ống khói. Lò có sản phẩm của nghề đục đá, kể cả cầu
ngói trung bình chứa từ 1 đến 2 vạn viên, thang lên nhà sàn cũng được làm bằng đá.
