Page 382 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 382
382 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
sự thất thoát về tài nguyên rất đáng tiếc giữ địa vị thống trị như trước nữa thì Phật
mà chính quyền Lê - Trịnh không quản giáo lại có điều kiện phát triển. Nhiều ngôi
lý được. Tình trạng nhập cư hỗn loạn và chùa lớn được trùng tu lại. Nhiều chùa
việc các phu mỏ nước ngoài gây rối trật tự mới được xây dựng, có không ít chùa là
trị an ở các khu vực khai thác cũng khiến do hoàng thân, hoàng tộc nhà Mạc, họ Lê -
nhà nước phải áp dụng nhiều biện pháp Trịnh và các quan lại các cấp góp tiền của.
để hạn chế số lượng nhân công và hạn chế Tuyên Quang thời kỳ này cũng có một
việc mở rộng phạm vi các mỏ. số ngôi chùa được xây dựng như chùa
Mối lợi tự nhiên của các loại mỏ khoáng Hương Nghiêm (hay còn gọi là chùa Hang)
sản đã đóng góp một phần không nhỏ cho ở dưới chân núi Hương Nghiêm, thuộc
nền tài chính quốc gia ở thế kỷ XVII, XVIII. xóm Phúc Thọ ở xã An Khang, thành phố
Phan Huy Chú đã từng nhận xét về điều Tuyên Quang; chùa An Vinh có tên chữ
này: Mối lợi về hầm mỏ phần nhiều là các là “An Vinh thiền tự” thuộc tổ 7, phường
xứ Tuyên Quang, Hưng Hóa, Thái Nguyên, Hưng Thành, thành phố Tuyên Quang.
Lạng Sơn. Các mỏ vàng, bạc, đồng, thiếc, Giáo dục – thi cử
đáng giá không biết bao nhiêu của. Việc Tại Tuyên Quang, thời Lê Thánh Tông
chi dùng của nhà nước sở dĩ được dồi dào
là do ở thuế các mỏ nộp đầy đủ...” . (thế kỷ XV) có ông Tạ Thông thôn Yên
1
Từ nửa sau thế kỷ XVIII, ở Đàng Ngoài Hưng, xã Yên Hưng, huyện Sùng Yên (nay
phong trào nổi dậy của nông dân diễn ra là Hàm Yên) nổi tiếng thần đồng, thi đình
khắp nơi, trong đó có các cuộc nổi dậy đỗ Tiến sĩ khoa Ất Mùi niên hiệu Hồng
của Hoàng Công Chất, Vũ Đình Dung, Đức thứ 6 (1475), làm quan đến chức Đô
2
Nguyễn Tuyển, Nguyễn Cừ, Nguyễn Ngự sử .
Danh Phương... làm cho các địa phương
ở biên giới náo động, nên việc khai mỏ III- TUYÊN QUANG THỜI NGUYỄN (1802 -
không được quan tâm. Sau khi tình hình 1884)
tạm lắng, nhà nước Lê - Trịnh mới có điều 1. Chính trị, hành chính
kiện tập trung đến việc khai mỏ, giao
cho các viên quan địa phương, thổ mục Thời kỳ đầu triều Nguyễn, Tuyên
đứng ra tổ chức lần lượt khai lại. Vì của Quang là một trong 11 trấn Bắc Thành và
cải ở đây, công và tư đều có lợi, cho nên được xếp vào ngoại trấn cùng với Lạng Sơn,
người đứng ra mộ người làm không ngại Cao Bằng, Thái Nguyên, Yên Quảng và
khó nhọc phí tổn, “mỏ này, mỏ khác nhộn Hưng Hóa. Đứng đầu trấn có chức Trấn thủ,
nhịp, mà những của ở rừng núi đều được các chức Hiệp trấn, Tham hiệp giúp việc.
lấy ra hết”. Thời Minh Mệnh, việc tuyển chọn
quan lại trị nhậm các địa phương rất được
3. Văn hóa - Giáo dục quan tâm. Trước hết phải là những người
Trong các thế kỷ XVI, XVII và XVIII, có kinh nghiệm vỗ về, phủ dụ an dân, đặc
trong khi Nho giáo suy đồi, không còn biệt là những địa phương ở xa Kinh đô.
1. Phan Huy Chú: Lịch triều hiến chương loại chí, Quốc dụng chí, Sđd, t.III, tr.78.
2. Đô ngự sử: Trưởng quan của Ngự sử đài, chức rất trọng. Ngự sử đài là cơ quan có chức năng giữ
phong hóa pháp độ, giám sát trăm quan và các địa phương.
