Page 364 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 364
364 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
An, vv..Vương hầu có quyền lực rất lớn ở các lộ ở xa thành trấn như Thanh Hóa đổi
vùng mình trấn trị, có thái ấp, phủ đệ và làm trấn Thanh Đô, Quốc Oai đổi thành
quân đội riêng, con cháu được quyền thế trấn Quảng Oai, Tuyên Quang đổi làm trấn
tập coi giữ đất đó. Tuyên Quang, Đà Giang đổi thành trấn
Các cơ quan trung ương ở thời Trần Thiên Hưng, Lạng Giang đổi thành trấn
gồm có quán, các, sảnh, cục, đài, viện. Thí dụ Lạng Sơn, v.v. với mục đích tăng cường sự
quán, các như Lục bộ, phủ Tông chính, sảnh thống trị bằng quân sự.
như Thượng thư sảnh, Môn hạ sảnh., cục Trong suốt thời Trần - Hồ, công việc
như Nội thư hỏa cục, Hậu lục cục, đài như quản lý các châu huyện vẫn do các thổ tù
Ngự sử đài, viện thì có Nội xu mật viện, Hàn miền núi đảm nhận, hằng năm cống sản
lâm viện, Thái y viện, v.v.. vật địa phương cho triều đình. Nhà nước
Các cơ quan hành chính và tư pháp ở thời Trần không dùng quan hệ hôn nhân,
Kinh đô là Bình bạc ty (sau đổi là Đại An mà đã cắt đặt đơn vị hành chính cấp trấn,
phủ sứ, rồi lại đổi là Kinh sư phủ doãn). lộ bao khắp vùng ở lãnh thổ thượng du,
Chính quyền cấp lộ (phủ, trấn) có các chức biên viễn. Đó là các lộ Lạng Giang, lộ
An phủ chánh sứ và Phó sứ, Thông phán, Trấn Tam Giang; trấn Thiên Quan, trấn Thiên
phủ (còn gọi là Tri phủ). Ngoài ra, ở các lộ Hưng, trấn Thái Nguyên, trấn Lạng Sơn,
còn có các cơ quan chuyên môn chuyên trấn Tuyên Quang, do các chức An phủ,
trách các công việc: Hà đê (coi việc đê điều, Trấn thủ đứng đầu như các trấn lộ khác. Ở
quan lại có Hà đê chánh sứ và Hà đê phó sứ), châu đặt chức Thông phán và Thiêm phán, ở
Thủy lộ đề hình (trông coi việc giao thông huyện đặt chức Lệnh úy và Chủ bạ. Ở xã bỏ
thủy và bộ). chức Đại, Tiểu tư xã mà thay bằng đơn vị
Huyện có các chức Tri huyện (còn gọi giáp như trước thời Trần. Quyền hạn ở mỗi
là Lệnh úy) và Chủ bạ. cấp cũng được quy định rõ hơn, lộ thống
Châu ở miền núi có các chức Chuyển hạt phủ, phủ thống hạt châu, châu thống
vận sứ, Thông phán. Các chức quan chỉ hạt huyện.
huy quân đội địa phương thì có Kinh lược, Tuy nhiên, do đặc điểm địa hình và dân
Phòng ngự, Sát thủ ngự... cư, ở các vùng này, nhà nước cũng chỉ nắm
Ở xã (miền xuôi) và sách (miền núi) thì giữ đến cấp trấn, lộ, còn cấp châu, phủ vẫn
đặt chức Đại, Tiểu tư xã. Tước từ ngũ phẩm tuyển chọn từ các thổ tù, tù trưởng, giao
trở lên thì được phong chức Đại tư xã, từ cho họ quản giữ. Nhà nước vẫn không thể
Lục phẩm trở xuống thì làm Tiểu tư xã. can thiệp vào bộ máy hành chính ở cấp địa
So với thời Lý, hệ thống chính quyền phương miền núi. Các châu mục chỉ phải
thời Trần chặt chẽ hơn, việc phân nhiệm cống nạp lâm sản hay khoáng sản để tỏ
giữa các cơ quan trung ương rõ ràng hơn. lòng thần phục.
Hệ thống tổ chức quan lại ở địa phương Năm Đinh Hợi (1407), nhà Minh diệt
cũng quy củ hơn. nhà Hồ. Với âm mưu sáp nhập nước ta
Năm 1400, nhà Hồ thay thế nhà Trần. vào bản đồ Trung Quốc, tháng 7-1407
Tuy nhiên, do thời gian quản lý đất nước Minh Thành Tổ xuống chiếu đổi An Nam
quá ngắn ngủi (1400 - 1407) nên bộ máy thành quận Giao Chỉ với một tổ chức chính
hành chính cấp địa phương thời Hồ về đại quyền gồm 3 ty lệ thuộc trực tiếp vào triều
thể vẫn giống thời Trần. Từ năm 1397, khi đình nhà Minh (như một tổ chức chính
chưa lên ngôi vua, Hồ Quý Ly đã cho đổi quyền địa phương Trung Quốc). Trong đó
