Page 325 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 325
325
Phêìn thûá ba: LÕCH SÛÃ
Nhằm thống nhất về chính trị trên cáo văn để vỗ yên, sai tuyên bố dụ bảo cho
phạm vi toàn quốc, ngay sau khi vừa thiết những điều họa phúc, sau đó các thổ tù
lập vương triều, Gia Long cho đặt phủ, mới đua nhau đến hành tại bái yết . Năm
2
huyện ở Bắc Hà. Nguyên từ thời Lê, các 1803, phiên thần các trấn Sơn Nam, Thái
trấn đều đặt phủ, huyện, đến đời Tây Sơn Nguyên, Tuyên Quang, Cao bằng là Đinh
không đặt phủ nữa, chỉ đặt văn thì phân Công Thể, Ma Thế Cố vào bái kiến ở hành
chi, võ thì phân suất, chia làm việc huyện. tại. Vua Gia Long bèn sai các đình thần
Khi Bắc Hà đã định, Gia Long mới sai chia bàn định trao cho các quan chức theo thứ
đặt quan chức. Phủ Phụng Thiên (tức phủ bậc khác nhau.
Hoài Đức) thuộc Bắc Thành đặt một An Sự kiện thành lập tỉnh Tuyên Quang:
phủ sứ và một Tuyên phủ sứ thống trị hai Tháng Mười âm lịch năm Tân Mão, tức
huyện. Các trấn Sơn Nam thượng hạ, Kinh tháng 11-1831, vua Minh Mệnh tiến hành
Bắc, Hải Dương, Sơn Tây, Thanh Hoa nội cải cách bộ máy hành chính toàn quốc, chia
ngoại, Nghệ An mỗi phủ đặt một Quản định địa hạt từ Quảng Trị trở ra thành 18
phủ, một Tri phủ, kiêm lý một huyện, mỗi tỉnh: Quảng Bình, Quảng Trị, Nghệ An, Hà
huyện đặt một Tri huyện. Tĩnh, Thanh Hóa, Hà Nội, Ninh Bình, Nam
Cũng trong tháng 8-1802, triều đình Định, Hưng Yên, Hải Dương, Quảng Yên,
cho các phủ, huyện, châu ở Quảng Yên, Sơn Tây, Hưng Hóa, Tuyên Quang, Bắc
Thái Nguyên, Hưng Hóa, Tuyên Quang, Ninh, Thái Nguyên, Lạng Sơn và Cao Bằng.
Lạng Sơn, Cao Bằng và Thanh Nghệ được Tỉnh Tuyên Quang vẫn bao gồm các phủ,
phép lấy người dân tộc thiểu số làm Thổ huyện, châu như trấn, xứ Tuyên Quang
quan quản lĩnh . thời kỳ cuối nhà Lê đầu nhà Nguyễn, địa
1
Như vậy, về tổ chức bộ máy chính giới hành chính vẫn như trước.
quyền ở cấp trấn, xứ vẫn giữ nguyên như Theo các sách: Các tổng trấn xã danh bị
cũ. Đứng đầu trấn, xứ vẫn là các chức lãm , Đại Nam nhất thống chí , Đồng Khánh
3
4
Trấn thủ, Tham trấn, Hiệp trấn và Cai bạ. địa dư chí và tài liệu lưu trữ , thời Nguyễn
6
5
Bộ phận giúp việc là đội ngũ Thư lại. Tại Tuyên Quang được chia định về hành
các phủ, huyện, châu, nhà Nguyễn vẫn sử chính các cấp như sau:
dụng chế độ thổ quan thế tập để cai trị. 1. Đầu thế kỷ XIX, Tuyên Quang là
Khi nhà Nguyễn mới thành lập, đội ngũ một trấn (hoặc xứ ) trực thuộc Bắc Thành,
7
quan lại này phần nhiều còn nghi ngại có 1 phủ, gồm 1 huyện, 5 châu, 38 tổng,
vương triều mới. Vua Gia Long phải dùng 256 xã, thôn, phường, vạn, phố:
1. Xem Quốc sử quán triều Nguyễn: Đại Nam thực lục chính biên, Nxb. Giáo dục, Hà Nội, 2004, t.III,
tr.691 - 692.
2. Xem Quốc sử quán triều Nguyễn: Đại Nam thực lục chính biên, Sđd, t.I, tr.516.
3. Dương Thị The - Phạm Thị Thoa (dịch và biên soạn): (Tên làng xã Việt Nam đầu thế kỷ XIX (Các
tổng trấn xã danh bị lãm), Nxb. Khoa học xã hội, Hà Nội, 1981. Sách được biên soạn đầu thế kỷ XIX,
viết tắt là Bị lãm.
4. Bộ sách địa lý do Quốc sử quán triều Nguyễn đời Tự Đức biên soạn từ năm 1864 đến năm 1875.
5. Bộ sách địa lý dưới thời vua Đồng Khánh (1885-1889).
6. Tài liệu lưu trữ về làng xã Bắc Kỳ tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I (Hà Nội).
7. Có sách chép là xứ Tuyên Quang, có sách chép là trấn Tuyên Quang (đều là đơn vị hành chính
cấp tỉnh như hiện nay).
