Page 283 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 283
283
Phêìn thûá hai: DÊN CÛ - DÊN TÖÅC
cây bị cụt ngọn vì lấy cây này là có tội, đặc Gian bếp có một bàn thờ phụ ở góc bên
biệt là không lấy cây bị sét đánh vì sợ sau trái. Trước kia, đến bữa ăn, gia chủ xới ba
này nhà cũng bị sét đánh. bát cơm đặt lên bàn thờ, mời tổ tiên về
Sau khi đã đủ số cột, xà, đòn tay..., cùng ăn. Ngày nay, đã bỏ tục lệ này.
người Pà Thẻn chọn ngày tốt để dựng nhà 4- Phong tục tang ma
mới. Họ thường chọn những ngày Mùi Khi có người trong nhà vừa chết, việc
(con dê) và tốt nhất là ngày Thìn (rồng), vì đầu tiên là báo tin cho cộng đồng: người
con rồng là biểu tượng của mưa, nên dựng con trai hoặc cháu trai ra ngoài sân bắn chỉ
nhà vào ngày này, ở sẽ mát. thiên ba phát súng kíp về phía giữa làng
Dựng hàng cột ở gian giữa trước tiên để báo hiệu cho dân làng biết.
vì nơi đây có đặt bàn thờ tổ tiên. Dựng Trưởng họ thường làm chủ đám và chỉ
hàng cột chân ở nửa gian phía trước trước, đạo, phân công người giúp việc cho mình.
sau đó mới dựng hàng cột ở đằng sau. Các bước của đám tang bao gồm:
Tiếp theo, dựng các hàng cột ở hai gian - Tắm rửa và mặc quần áo mới cho
bên cạnh, dựng xong bộ khung nhà thì lợp người chết: Người chết là đàn ông thì con
mái. Bao giờ cũng phải lợp mái đằng sau trai lau rửa, mặc quần áo mới; còn người
trước, bởi đó là mái che nửa gian có đặt chết là phụ nữ thì con dâu và con gái làm
bàn thờ tổ tiên. Dựng xong nhà, gia chủ việc đó. Người mất được con cháu cho
chọn nhờ một người đàn ông ngoài dòng ngậm nửa hào bạc trắng ở hàm trái hoặc
họ có uy tín, khá giả, gia đình vẹn toàn, hàm phải.
hạnh phúc đốt lửa vào nhà mới. Đến giờ Khi tắm rửa xong, đặt người chết nằm
đã chọn, người này đào một hố nhỏ tại quay đầu về phía bàn thờ, chân quay ra
nơi dự định đặt bếp rồi đặt kiềng và nhóm phía cửa, đắp một chiếc chăn, che từ cổ
bếp. Bếp lửa này phải giữ cho cháy liên tục xuống đến chân, phủ một tờ giấy trắng
3 ngày 3 đêm thì mới may mắn. Sau đó lên bụng, rồi đi mời thầy cúng. Phải cắt cử
mang cum lúa vào treo trên xà ngang gian người trông nom thi hài cẩn thận để tránh
giữa với ý mang lộc, của cải, lương thực con mèo nhảy qua, vì người ta cho rằng
vào nhà. mèo nhảy qua xác chết thì sau này hồn
- Cúng mừng nhà mới: Phải dựng người chết hay về nhà quấy nhiễu.
xong nhà mới cùng với bếp và chuồng trại - Thầy cúng tiến hành lễ cúng tìm hồn
rồi mới chọn ngày tốt làm cúng, báo với người chết về và mời lên bàn thờ (nếu
tổ tiên. Nếu nhà mới gần chỗ nhà cũ thì người chết là thầy cúng thì gia đình phải
chuyển bàn thờ cũ sang, còn nếu ở xa thì làm “tủ hoa” và cờ, đặt ở dưới chân người
làm bàn thờ mới. Trước kia, hôm vào nhà chết, sau đó mới cúng); cúng tiễn các linh
mới thì cả chủ và khách đều hát mừng. hồn diễn ra suốt đêm.
- Cách bố trí trong nhà theo truyền - Lễ phát tang và để tang: Khi các con
thống: Nhà ba gian, gian giữa có đặt bàn trai, con gái, con dâu, con rể đã về đông
thờ tổ tiên ở bức vách hậu; gian bên phải đủ thì làm lễ phát tang. Tang là một mảnh
làm buồng ngủ; gian bên trái làm bếp (chỗ vải trắng và chỉ những người con trai mới
nào thuận lấy nước thì làm bếp). Bàn thờ được đeo tang, còn những người khác
thường làm bằng gỗ, có ba tầng: tầng cao cùng là anh em, họ hàng không đeo tang,
nhất là nơi ở của tổ tiên, tầng giữa để đồ chôn xong các con vẫn đeo tang, kể cả lúc
cúng, tầng thấp nhất để thờ Thổ công. ngủ, không ai được tự tháo bỏ khăn tang
