Page 287 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 287
287
Phêìn thûá hai: DÊN CÛ - DÊN TÖÅC
- Dân ca Pà Thẻn có các thể loại hát múa hoá trang thành con trâu có sừng. Ý
như: hát ru con, hát giao duyên, hát mừng nghĩa của điệu múa trâu là cầu cho mùa
đám cưới, hát mừng nhà mới, hát mời màng tươi tốt, con người khoẻ mạnh.
thuốc... Nổi trội và nhiều hơn cả là thể loại Múa nhảy lửa, thường diễn ra vào dịp
hát giao duyên, có cuộc hát kéo dài 3 ngày tháng 10 đến hết tháng 12 tại nhà thầy cúng
3 đêm mà vẫn chưa bên nào chịu thua. có nhiều học trò. Khi làm lễ, dân làng đến
Thanh niên nam nữ trưởng thành được xem rất đông, trong đó, có một số người có
tự do tìm hiểu nhau bằng lời ca, tiếng hát. thể tham gia cùng các học trò để nhảy lửa.
Trước khi hát, người con trai phải hát xin Bình thường, có từ 4 đến 6 người cũng có
phép chủ nhà có cô con gái mà anh muốn thể nhảy lửa.
kết bạn, chủ nhà đồng ý thì mới tổ chức Để nhảy lửa, các học trò phải đóng
cuộc hát. góp củi; càng nhiều củi, lễ nhảy lửa càng
Người Pà Thẻn có nhiều nhạc cụ như: vui. Trước kia, thường nhảy ở khu vực
khèn bè, đàn tầy nhậy (còn gọi là đàn dây bếp nhà thầy; ngày nay, nhảy ở ngoài sân.
sắt), sáo trúc (sáo dọc 5 lỗ, sáo ngang 5 lỗ), Trước khi tham gia lễ nhảy lửa, cả thầy và
kèn lá... Các nhạc cụ này đệm nhạc cho trò phải kiêng ngủ với vợ, nếu chưa có vợ
người hát; hát giao duyên được đệm nhạc thì không được đi chơi với bạn gái. Đồng
nhiều nhất. bào cho rằng làm như thế là để trong sạch,
Đàn tầy nhậy, còn gọi là đàn đập, vì trong sạch thì thầy và trò sẽ thụ phép
thường được làm bằng một thanh gỗ chắc thánh được ngay, còn nếu không thì sẽ
chắn, dài khoảng 85 cm, trên mặt thanh gỗ không được thánh nhập nên không nhảy
đó có cắm dây sắt dài khoảng 80cm để làm vào lửa được.
dây đàn, ở giữa thanh gỗ có gim dây sắt. Trước khi nhảy lửa, củi được đốt cháy
Dây đàn đặt vuông góc với một chiếc ghế thật to, thầy sẽ cúng để đón tổ tiên, thánh
của thầy về chứng giám và nhập vào các
gỗ dài, đóng ở gần một đầu ghế, phần ghế học trò. Khi thầy làm phép đón thánh
dài còn lại để người ngồi dùng một chiếc xong, các học trò mặc quần áo thông
que dài khoảng 30 - 45 cm, gõ lên trên sợi thường, lần lượt nhảy vào đống lửa đang
dây sắt và gõ vào mặt đàn. Đàn đập là nhạc cháy to; khi đã được thầy phù phép và
cụ rất độc đáo và rất khác lạ, thường dành thánh trợ giúp, các học trò cũng như thầy
riêng cho người hành nghề thầy cúng, đặc không sợ bị bỏng lửa. Con người lúc đó
biệt là thầy cúng người Pà Thẻn. giống như lên đồng, có người còn ăn được
- Người Pà Thẻn múa trong sinh hoạt, cả cục than đỏ rực.
như múa trâu, múa bát, múa đũa, và múa Lễ nhảy lửa kéo dài khoảng một tiếng,
trong nghi lễ: lễ cấp sắc, lễ nhảy lửa... ông thầy vừa gõ đàn sắt đệm theo vừa
Điệu múa bát, múa đũa mô phỏng ngồi xem các học trò nhảy. Các động tác
cách cầm bát đũa để ăn cơm, không quy múa giống như bơi, hai tay hai chân vừa
định số lượng người, hình thức múa đơn đạp vừa quẫy, lăn lộn từ bên này qua bên
giản, chủ yếu sử dụng hai bàn tay, dụng cụ kia. Lúc cao hứng thì bốc than ăn, giống
kèm theo là bát và đũa. như uống nước. Những người đến xem
Múa nghi lễ thường được diễn ra các học trò nhảy lửa, tuyệt đối không được
trong các dịp lễ, tết, ngày hội; điển hình là nói chuyện, vì nói chuyện thì những người
điệu múa trâu và múa nhảy lửa. Múa trâu học trò nhảy lửa kia sẽ bị bỏng ngay hoặc
thường có từ 2 đến 4 hoặc 6 người, người bị chết cháy.
