Page 242 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 242
242 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
IV- VĂN HÓA TINH THẦN còn sống có đạo đức tốt, được mọi người
quý trọng và hay giúp đỡ người khác.
1. Tín ngưỡng, tôn giáo
Những người hay làm việc ác, hại người
1- Quan niệm về tín ngưỡng, tôn giáo thì khi chết không nhắm được mắt do trời
Theo người Mông, thế giới phân chia phạt, xử cho chết đột ngột hoặc bị chết thê
thành ba tầng: tầng thứ nhất là tầng trời, thảm như bị cây đè, đá lăn...
tầng thứ hai ở trên mặt đất, tầng thứ ba ở 2- Thờ cúng tổ tiên
trong lòng đất. Tầng trời ở cao nhất, cũng Người Mông thờ cúng tổ tiên trong
có nhà cửa, làng bản và con người cũng phạm vi ba đời trở lại, gồm có: đời cụ, đời
phải lao động như con người ở trên mặt ông, đời bố và những anh em bằng vai
đất (trần gian). Tầng ở trên mặt đất gồm của bố. Điều này thể hiện rất rõ trong các
có con người, lúa, ngô, vạn vật và có cả ma bài khấn mời tổ tiên (cúng năm mới, cúng
quỷ. Tầng ở trong lòng đất là địa ngục, nơi ma trâu, Tết rằm tháng giêng, Tết mùng 3
chôn người chết, có ông “Lông vàng” cai tháng 3...). Chủ nhà hoặc thầy cúng đều
quản xác chết. gọi tên tuổi những người thuộc ba thế hệ
Con người có hai phần rõ rệt, đó là đã khuất trở về ăn tết với con cháu, phù hộ
phần xác và phần hồn. Khi con người chết cho gia đình, con cháu mạnh khoẻ, làm ăn
thì đó là xác chết. Phần hồn nằm ngay trong phát đạt,...
xác, là thế giới của ma, thần thánh mà mắt Mỗi gia đình, dòng họ có kiểu lập bàn
thường không nhìn thấy được. Phần xác thờ và dán giấy bạc, giấy bản khác nhau.
và phần hồn thuộc hai thế giới khác nhau; Tuy khác về kích thước, cách dán, nhưng
thế giới bên xác là “dương”, thế giới bên bàn thờ bao giờ cũng là nơi quan trọng
hồn là “âm”. Mỗi người đều có mười hai nhất trong một ngôi nhà.
hồn. Hồn thứ nhất là hồn ở thân người; Bàn thờ tổ tiên thường được đặt ở bức
hồn thứ hai ở trên đỉnh đầu; hồn thứ ba ở vách hậu gian giữa nhìn ra cửa chính. Bàn
mũi; hồn thứ tư ở mồm; hồn thứ năm, thứ thờ theo hướng nhà, thường dùng một
sáu ở hai cánh tay; hồn thứ bảy, thứ tám tấm gỗ dài khoảng 50 cm, rộng 20 - 30 cm,
ở hai chân; hồn thứ chín ở tim; hồn thứ dày 4 cm, bào nhẵn rồi đặt lên cọc tre hoặc
mười ở quả thận; hồn thứ mười một ở cột gỗ đóng vào tường đất, cách nền nhà 1,5 m -
xương sống; hồn thứ mười hai ở hậu môn. 1,7 m. Ống hương thường được làm bằng
Trong mười hai hồn kể trên thì hồn ở thân, ống tre hoặc ống vầu rồi cho thóc hoặc ngô
đầu và ở tim là các hồn quan trọng nhất, vào đó để cắm hương...
tiếp đến là bốn hồn ở tay, chân. Ngoài thờ cúng tổ tiên, người Mông
Khi con người chết, các hồn phân tán còn tồn tại lễ thức cúng bái riêng biệt đối
như sau: hồn ở phần thân và xương sống, với các ma nhà: “Xử ca” là ma tiền bạc,
hậu môn sẽ theo xác đến ở chỗ mộ; hồn ma cột chính (ma lợn) tượng trưng cho
đầu, mũi, mồm, chân, tay đi lang thang sự hưng thịnh của gia đình; ma cửa ngự
tìm kiếm thức ăn; hồn ở tim đi đầu thai ở miếng vải đỏ dán trước cửa chính, trông
làm kiếp người khác. coi mọi người trong nhà; ma buồng chăm
Người Mông cho rằng những người sóc, bảo vệ sức khỏe trẻ thơ; ma bếp liên
dưới 40 tuổi khi chết đi sẽ được đầu thai quan tới việc sinh nở của phụ nữ và phù
làm người. Nhưng không phải ai cũng hộ cho việc chăn nuôi gia súc; ma bảo vệ
được đầu thai, mà chỉ những người khi hồn lúa, hồn ngô phù hộ cho được mùa...
