Page 241 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 241
241
Phêìn thûá hai: DÊN CÛ - DÊN TÖÅC
lấy tên đồ vật (thanh la)... Những người làm nhà mới, ma tươi, ma khô, cúng tổ
có chung một tên họ đều coi nhau là anh tiên..., là cầu nối giữa các thành viên trong
em, dẫu không cùng một ông tổ. Khi một họ với tổ tiên ở thế giới bên kia, ông cũng
thành viên gặp khó khăn, những người là người giải quyết các tranh chấp, mâu
khác thường đến giúp đỡ, nhưng không thuẫn trong dòng họ mình. Trưởng họ
bắt buộc. còn có nhiệm vụ trao truyền vốn văn hoá,
Mỗi dòng họ chung một ông tổ có đặc biệt là tín ngưỡng thờ cúng cho các
cách bài trí bàn thờ và những điều kiêng con cháu để chúng có ý thức, trách nhiệm
kỵ, nghi lễ cúng bái riêng, đây chính là giữ gìn truyền thống. Khi một gia đình
dấu hiệu để nhận họ. Các điều kiêng kỵ có tang thì cả dòng họ đứng ra lo liệu. Có
thường là kiêng ăn một số loài thú hoặc những gia đình nghèo quá không làm nổi
bộ phận của con thú. Ví dụ, nam giới họ đám ma thì cả họ sẽ giúp đỡ, đóng góp
Giàng kiêng ăn tim, họ Lý kiêng ăn lá rượu, thịt, gạo, củi, rau,...
lách,... Hoặc kiêng làm công việc lớn vào
những ngày nhất định: họ Giàng kiêng 3. Làng, bản
ngày Mùi (con dê) và Thân (con khỉ); họ Làng, bản người Mông là một tổ chức
Đào, họ Lý kiêng ngày Hợi (con lợn); con xã hội cơ sở, có từ vài cho đến vài chục
dâu họ Lầu kiêng không được quét bếp, nóc nhà, có thể gồm một hoặc vài dòng họ,
con dâu họ Giàng không được trèo lên gác thường ở trên những sườn núi cao. Tên
lấy lương thực khi có bố chồng, anh chồng làng thường được gọi theo đặc điểm địa lý
ở nhà. Mỗi điều kiêng kỵ đều có một câu tự nhiên, hoặc gọi theo tên suối, khe. Họ
chuyện giải thích lý do phải kiêng.
Đặc biệt, mỗi dòng họ còn có những thường sống tập trung, nhà ở gần nhau,
nghi lễ cúng bái, làm ma riêng biệt. Người chỉ cách nhau 5-10 m. Các làng thường cư
Mông có các lễ cúng quan trọng như cúng trú độc lập, chỉ thuần người Mông. Dù có
ma buồng, ma lợn, ma trâu, làm ma tươi, ở chung làng với người Pà Thẻn, Dao,... thì
ma khô... Giữa các dòng họ có sự khác người Mông cũng tách riêng thành một
nhau về số lượng vật cúng. Họ Giàng chòm, một xóm ở cạnh nhau; họ cho đó là
người Mông Hoa làm ma khô cho bố, mẹ; một “giao” của mình.
gia đình có bao nhiêu con trai thì mổ bấy Mỗi làng, “giao” đều có một trưởng
nhiêu con trâu giao cho người chết; và lần làng, đó là những người có uy tín, am
lượt làm từ người con cả cho đến người hiểu phong tục, tập quán,... được các
con út. Còn họ Lý thì gia đình có bao nhiêu thành viên trong làng bầu ra. Trưởng
con trai cũng chỉ cần mổ một con trâu. làng tổ chức thực hiện các quy ước chung
Dòng họ nào cũng có trưởng họ, của làng; duy trì trật tự chung. Ngoài ra
là người cao tuổi, am hiểu lễ nghi dân còn có một số người có uy tín khác như
tộc, cũng thường là thầy cúng, có uy tín các già làng. Khi trưởng làng gặp những
trong dòng họ và được cả cộng đồng trường hợp khó giải quyết thì các già làng
kính trọng. Người con trai cả của ngành sẽ góp ý kiến...
trưởng là người nhiều tuổi nhất sẽ được Hiện nay, người Mông đã xuống núi
làm trưởng họ. Ông ta có trách nhiệm chỉ định canh, làng, bản đã có số hộ đông hơn,
bảo anh em trong dòng họ về các nghi lễ song họ vẫn giữ tập quán cư trú độc lập, ít
cúng bái; giúp con cháu làm đám cưới, ở đan xen cùng dân tộc khác.
