Page 241 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 241

241
                                                               Phêìn thûá hai: DÊN CÛ - DÊN TÖÅC


               lấy tên đồ vật (thanh la)... Những người        làm nhà mới, ma tươi, ma khô, cúng tổ
               có chung một tên họ đều coi nhau là anh         tiên..., là cầu nối giữa các thành viên trong
               em, dẫu không cùng một ông tổ. Khi một          họ với tổ tiên ở thế giới bên kia, ông cũng
               thành  viên  gặp  khó  khăn,  những  người      là người giải quyết các tranh chấp, mâu
               khác thường đến giúp đỡ, nhưng không            thuẫn  trong  dòng  họ  mình.  Trưởng  họ
               bắt buộc.                                       còn có nhiệm vụ trao truyền vốn văn hoá,

                   Mỗi  dòng  họ  chung  một  ông  tổ  có      đặc biệt là tín ngưỡng thờ cúng cho các
               cách bài trí bàn thờ và những điều kiêng        con cháu để chúng có ý thức, trách nhiệm
               kỵ,  nghi  lễ  cúng  bái  riêng,  đây  chính  là   giữ  gìn  truyền  thống.  Khi  một  gia  đình
               dấu hiệu để nhận họ. Các điều kiêng kỵ          có tang thì cả dòng họ đứng ra lo liệu. Có
               thường là kiêng ăn một số loài thú hoặc         những gia đình nghèo quá không làm nổi
               bộ phận của con thú. Ví dụ, nam giới họ         đám ma thì cả họ sẽ giúp đỡ, đóng góp
               Giàng  kiêng  ăn  tim,  họ  Lý  kiêng  ăn  lá   rượu, thịt, gạo, củi, rau,...
               lách,... Hoặc kiêng làm công việc lớn vào

               những  ngày  nhất  định:  họ  Giàng  kiêng          3. Làng, bản
               ngày Mùi (con dê) và Thân (con khỉ); họ             Làng, bản người Mông là một tổ chức
               Đào, họ Lý kiêng ngày Hợi (con lợn); con        xã hội cơ sở, có từ vài cho đến vài chục
               dâu họ Lầu kiêng không được quét bếp,           nóc nhà, có thể gồm một hoặc vài dòng họ,
               con dâu họ Giàng không được trèo lên gác        thường  ở  trên  những  sườn  núi  cao.  Tên
               lấy lương thực khi có bố chồng, anh chồng       làng thường được gọi theo đặc điểm địa lý

               ở nhà. Mỗi điều kiêng kỵ đều có một câu         tự nhiên, hoặc gọi theo tên suối, khe. Họ
               chuyện giải thích lý do phải kiêng.
                   Đặc biệt, mỗi dòng họ còn có những          thường sống tập trung, nhà ở gần nhau,
               nghi lễ cúng bái, làm ma riêng biệt. Người      chỉ cách nhau 5-10 m. Các làng thường cư
               Mông có các lễ cúng quan trọng như cúng         trú độc lập, chỉ thuần người Mông. Dù có
               ma buồng, ma lợn, ma trâu, làm ma tươi,         ở chung làng với người Pà Thẻn, Dao,... thì
               ma  khô...  Giữa  các  dòng  họ  có  sự  khác   người  Mông  cũng  tách  riêng  thành  một
               nhau  về  số  lượng  vật  cúng.  Họ  Giàng      chòm, một xóm ở cạnh nhau; họ cho đó là

               người Mông Hoa làm ma khô cho bố, mẹ;           một “giao” của mình.
               gia đình có bao nhiêu con trai thì mổ bấy           Mỗi làng, “giao” đều có một trưởng
               nhiêu con trâu giao cho người chết; và lần      làng,  đó  là  những  người  có  uy  tín,  am
               lượt làm từ người con cả cho đến người          hiểu  phong  tục,  tập  quán,...  được  các
               con út. Còn họ Lý thì gia đình có bao nhiêu     thành  viên  trong  làng  bầu  ra.  Trưởng
               con trai cũng chỉ cần mổ một con trâu.          làng tổ chức thực hiện các quy ước chung

                   Dòng  họ  nào  cũng  có  trưởng  họ,        của làng; duy trì trật tự chung. Ngoài ra
               là  người  cao  tuổi,  am  hiểu  lễ  nghi  dân   còn có một số người có uy tín khác như
               tộc, cũng thường là thầy cúng, có uy tín        các già làng. Khi trưởng làng gặp những
               trong  dòng  họ  và  được  cả  cộng  đồng       trường hợp khó giải quyết thì các già làng
               kính trọng. Người con trai cả của ngành         sẽ góp ý kiến...
               trưởng là người nhiều tuổi nhất sẽ được             Hiện nay, người Mông đã xuống núi
               làm trưởng họ. Ông ta có trách nhiệm chỉ        định canh, làng, bản đã có số hộ đông hơn,
               bảo anh em trong dòng họ về các nghi lễ         song họ vẫn giữ tập quán cư trú độc lập, ít

               cúng  bái;  giúp  con  cháu  làm  đám  cưới,    ở đan xen cùng dân tộc khác.
   236   237   238   239   240   241   242   243   244   245   246