Page 240 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 240
240 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
vào bột ngô, dùng tay vò cho nước thấm III- TỔ CHỨC XÃ HỘI
đều và bột ngô tơi đều. Sau đó, đồ lần thứ 1. Gia đình
hai. Cũng chờ cho hơi nước từ chỗ bốc
lên độ nửa tiếng để bột ngô chín kỹ là ăn Người Mông chia thành nhiều nhóm,
được. Mèn mén thường được ăn kèm với tên gọi gia đình ở các nhóm cũng không
thắng cố, nước óc đậu (chế biến từ hạt đậu giống nhau, nhưng về bản chất, gia đình
tương, hạt lanh), ớt bột và gia vị. hầu hết giống nhau. Gia đình nhỏ phụ
Bữa ăn ngày thường có mèn mén, quyền chiếm đa số. Đó là gia đình hai thế
canh rau cải hoặc canh đậu tương, hoặc hệ, gồm một cặp vợ chồng cùng con cái
rau đậu răng ngựa; gia vị thường có ớt chưa có gia đình riêng. Kiểu gia đình gồm
giã với muối hoặc cà chua nướng, giã với một cặp vợ chồng cùng con cái và bố, mẹ
muối rồi cho nước sôi vào làm nước chấm. chồng (gia đình ba thế hệ chung sống) và
Đậu tương thường được chế biến thành em trai, em gái chưa có gia đình riêng,
món đậu xị, ngâm trong chum, có thể bảo chiếm một tỷ lệ đáng kể. Hiếm có gia đình
“tứ đại đồng đường” - bốn thế hệ chung
quản được lâu để ăn dần, đây là món ăn
rất mặn và thơm. Một ngày thường ăn hai sống dưới một mái nhà.
Gia đình người Mông là gia đình phụ
bữa chính là bữa sáng và bữa tối, bữa trưa quyền. Chủ gia đình nắm quyền điều hành
chỉ ăn phụ. Mèn mén hoặc cơm tẻ được gói mọi công việc trong nhà, quản lý toàn bộ
vào lá cho mỗi người đi nương một suất. tài sản thường là người cha; khi già thì
Các thức ăn từ thịt, cá, thường được trao quyền lại cho con trai, nhưng vẫn ở
chế biến thành các món luộc, xào, nướng, cùng con. Nam giới đảm nhiệm các công
rán; canh là món chủ đạo. Ngày lễ, tết, thịt việc nặng nhọc, như cày nương, chặt cây,
lợn gồm các món: tiết canh, lòng và tim cuốc đất, mua bán, làm nhà... Phụ nữ quán
gan luộc, thịt nướng, thịt luộc, thịt tái, thịt xuyến việc nhà cửa, chăm sóc con cái, gặt
xào, rang, rán hoặc quay áp chảo, xương hái, nấu ăn... Phụ nữ không có quyền thừa
nấu canh hoặc xào... Gà thường luộc hoặc kế tài sản, không được đi học, không được
rang. Đặc biệt các món ăn trong đám cưới tham gia vào các quyết định của gia đình,
không cho ớt vì sợ vợ chồng hay xảy ra cãi dòng họ.
vã, xích mích nhau. Thắng cố là món ăn đặc Thông qua gia đình, các thành viên
trưng và tiêu biểu của người Mông, được đều tự học cách ứng xử đối với những
chế biến từ thịt ngựa, lòng ngựa với gia vị người trong dòng họ và cộng đồng. Ngay
là thảo quả, nấu trong chảo to. Thắng cố từ khi mới 6 - 7 tuổi, các bé gái đã được
thường được nấu khi có lễ hội hoặc đông mẹ, bà hay chị dạy thêu thùa, dệt vải; con
khách, bán trong ngày chợ phiên, ăn cùng trai được dạy cách săn bắt, thổi khèn...
mèn mén...
Trong ngày lễ, tết, ngày hội, người 2. Dòng họ
Mông làm một số loại bánh như bánh dày, Người Mông ở Tuyên Quang có nhiều
bánh gai , bánh chưng, bánh ngô, bánh họ, như các họ: Lý, Thào, Giàng, Vàng,
đắp nọi (gần giống bánh gai)... Hầu, Đào, Lầu, Chiều (Triệu), Dũng,
Ngày nay, người Mông đã ăn cơm tẻ Tráng. Có một số họ lấy tên con vật, như:
là chính, cơ cấu bữa ăn cũng đã có nhiều Giàng (dê); Hầu (khỉ); một số họ lấy tên
thay đổi, được nâng cao hơn trước. cây, như họ Thào (đào), Lý (mận); họ Lầu
