Page 181 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 181
181
Phêìn thûá hai: DÊN CÛ - DÊN TÖÅC
cuối nhà hoặc gian chái, cạnh nơi để chạn rừng. Các loại củ, cây rừng, như củ mài,
bát, tắm rửa, nơi có cầu thang phụ đi lên. củ nâu, củ đao trộn với gạo để nấu thành
Trước kia, bếp của người Tày không bao cơm dùng trong các bữa ăn, (người Tày
giờ tắt lửa nhờ những cây gỗ lớn cháy âm gọi là khẩu độn mằn nộc mằn kép) hoặc đem
ỉ suốt ngày đêm. Phía sau bàn thờ tổ tiên nấu canh. Cơm tẻ dùng nồi gang để nấu,
là nơi ngủ của các thành viên khác trong gạo nếp chủ yếu để đồ xôi, làm bánh trong
gia đình, được ngăn cách bởi ván gỗ hoặc những ngày lễ, tết. Ngô được bung cả hạt,
phên tre, nứa; nơi để lương thực... hoặc xay nhỏ trộn với gạo để nấu cơm. Sắn
Ngày nay, do nguồn nguyên liệu có thể luộc, nạo thành sợi, phơi khô để nấu
truyền thống ngày càng khan hiếm nên lẫn với gạo hoặc giã bột làm bánh.
nhiều gia đình đã chuyển sang làm nhà Cơ cấu bữa ăn được chia làm hai bữa
đất, nhà khung gỗ, hoặc nhà bán kiên cố. chính là bữa trưa và bữa tối. Bữa cơm trưa
Các ngôi nhà đều theo kiểu nhà ngang, bộ ăn vào khoảng 11- 12 giờ. Bữa cơm tối ăn
khung được làm bằng gỗ, các vì kèo có kết vào khoảng 7 - 8 giờ. Khi gia đình có công
cấu đơn giản, theo vì kèo quá giang nối việc phải làm đêm thì thường có bữa ăn
giữa hai hàng cột. Kiểu nhà bán kiên cố phụ. Trước kia, bữa ăn thường ngày rất
hoặc nhà đất thì vì kèo quá giang được đơn giản, gồm có cơm, rau luộc, xào, hoặc
gác lên tường đất hoặc gạch. Các bộ phận nấu canh, cá, trứng, hoặc đậu, lạc... Người
trong kết cấu ngôi nhà được gắn kết với Tày hầu như không trồng rau, họ ăn các
nhau bằng các mộng ghép ở các đầu. So loại rau mọc tự nhiên như rau ngót rừng,
với kết cấu các vì kèo của ngôi nhà sàn, thì rau rớn, các loại măng là chính. Các thực
vì kèo của kiểu nhà đất ít nhiều vẫn giữ phẩm như thịt lợn, gà, vịt, trâu, bò... ít khi
được nhiều nét truyền thống, nhất là ở vì có. Ngày nay, chất lượng bữa ăn đã được
kèo hình chữ sơn. nâng lên, mỗi gia đình đều có một mảnh
So với nhà sàn, vị trí mặt bằng sử vườn nhỏ trồng rau để chủ động cho bữa
dụng không gian trong ngôi nhà trên nền ăn hằng ngày.
đất không khác nhiều từ bàn thờ, phòng Người Tày rất giỏi chế biến các món
ngủ, bếp... Ở ngôi nhà nền đất, bàn thờ ăn, dù là ngày thường hay ngày lễ, tết các
được đặt ở gian giữa, hướng ra cửa (ở món ăn của họ luôn mang những hương
nhà sàn, bàn thờ quay mặt ngược lại so vị đặc trưng riêng. Phổ biến trong các bữa
với hướng nhà). Ở gian giữa, thường đặt ăn hằng ngày là các món được chế biến từ
một bộ bàn ghế để tiếp khách, bên trái bàn măng như luộc chấm mẻ, xào, nhồi thịt,
thờ tổ tiên là giường ngủ của chủ nhà, bên nấu canh... Vào tháng 2, tháng 3, có măng
phải là giường dành cho khách, khi không đắng, tháng 4 - 8 có măng mai, măng nứa,
có khách thì đó là giường nằm của con cái măng giang... Ngoài ăn măng tươi, người
trong gia đình. Bếp được làm tách riêng, ta còn phơi khô hoặc muối chua để ăn dần;
đồ dùng, công cụ lao động của gia đình với kỹ thuật muối măng của người Tày có
được đặt ở gian bếp. thể bảo quản măng chua được 1- 2 năm
mà không bị hỏng. Các loại rau ngót rừng,
8. Ẩm thực tòm bóp thường được luộc hoặc xào, nấu
Người Tày ăn cơm tẻ là chính, trước canh lẫn với thịt gà, thịt vịt, thịt lợn băm
kia vào những tháng giáp hạt hoặc năm tạo thành những món ăn rất đặc trưng; rau
mất mùa phải độn thêm ngô, sắn, hoặc củ dớn được xào hoặc làm nộm...
