Page 171 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 171
171
Phêìn thûá hai: DÊN CÛ - DÊN TÖÅC
Kinh gọi đây là ngày làm lễ động thổ. Vì thân thiết đến dự. Khách đến đều mang
ngày động thổ có ý nghĩa quan trọng, gắn quà, lễ đến mừng cho gia chủ và cầu cho
liền với sự tồn tại và thịnh vượng của cả gia đình làm ăn phát đạt.
gia đình nên gia chủ sẽ nhờ thầy địa lý 4- Phong tục, tập quán liên quan đến
hoặc thầy cúng chọn ngày, giờ tốt, hợp với việc tang ma
chủ nhà. Cũng như người Kinh ở đồng bằng
Ngày động thổ, gia chủ chuẩn bị một trung du Bắc Bộ, người Kinh ở Tuyên
mâm lễ vật, gồm: gà, xôi, rượu, hương, Quang có những phong tục, tập quán cổ
vàng mã... để báo cáo tổ tiên về việc gia truyền liên quan đến việc tang ma cho
đình dựng ngôi nhà mới, mong tổ tiên người chết. Từ quan niệm đến nhiều thủ
phù hộ. Một mâm lễ vật khác, gồm một tục như: tắm rửa, khâm liệm cho người
con gà, ván xôi hoặc con lợn, chai rượu, chết, lập bàn thờ, làm lễ phát tang, lễ nhập
vàng hương mang ra nền đất dựng nhà để quan, lễ đưa tang, chọn đất an táng, cách
cúng xin thổ địa cho phép dựng nhà mới thức chôn cất; rồi đến lễ cúng 3 ngày, 49
trên mảnh đất này. Cúng xong, chủ nhà sẽ ngày, 100 ngày, giỗ đầu (đã chết được tròn
cuốc nhát cuốc đầu tiên, sau đó mọi người 1 năm), giỗ hết (đã chết tròn 3 năm) về cơ
đến giúp cùng làm. bản đều không có gì khác so với người
Trước đây, nguyên vật liệu dựng nhà Kinh ở miền xuôi. Tuy nhiên, phong tục
của người Kinh thường là tre, gỗ nên tang ma ngày nay đã có chiều hướng đơn
các gia đình phải chuẩn bị trước từ một giản và tiết kiệm hơn.
đến hai năm. Sau đó, họ nhờ một nhóm 3. Các lễ, tết trong năm
thợ mộc đến giúp cưa xẻ, đẽo đục để làm Người Kinh ở Tuyên Quang dù sống
khung nhà. Trước khi đẽo cột nhà, các gia
đình phải sắm lễ vật để làm lễ “phát mộc”, ở vùng thấp hay vùng cao miền núi đều
có các lễ, tết giống như người Kinh ở
người thợ cả sẽ đến cưa, đục vài lỗ để lấy các tỉnh miền xuôi. Đó là các tết Nguyên
ngày. Những ngày sau đó, những người đán, tết Hàn thực (3-3), tết Đoan ngọ
thợ tự do cưa xẻ, đẽo đục, đến khi nào gần (5-5), tết Trung nguyên (rằm tháng 7), tết
xong thì báo cho chủ nhà để chuẩn bị ngày Trung Thu (rằm tháng 8), tết Trùng cửu
dựng nhà. (9-9), tết Trùng thập (10-10), tết Táo Quân
Khi chọn cây làm cột hoặc cây làm đòn (23 tháng chạp)...
nóc, phải kiêng chọn những cây gỗ chết,
cây đổ hoặc cây cụt ngọn, cây bị sét đánh. 4. Tri thức dân gian
Cây cột, cây đòn nóc có vững thì gia đình Trong dự báo thời tiết: Người Kinh
mới yên ổn, dễ bề làm ăn. Sau khi đã làm ở Tuyên Quang có thể dự đoán thời tiết
xong các bộ vì kèo, gia chủ sẽ chọn ngày để gieo trồng bằng rất nhiều cách khác
tốt, sắm sửa lễ vật để báo cáo tổ tiên trước nhau như: tính theo nông lịch, tính theo
khi dựng nhà. Gia đình sẽ mời anh em, họ con nước, đoán thời tiết qua các sự vật tự
hàng, thanh niên trai tráng trong làng tới nhiên, qua khí trời, qua các con vật, đoán
giúp việc dựng nhà. bằng cách xem bói chân gà, xương gà...
Dựng nhà xong, sẽ chọn ngày tốt để Theo kinh nghiệm dân gian, khi thấy
làm lễ vào nhà mới hay “lễ tân gia”, gia trời âm u hoặc hiện bảy sắc cầu vồng, thấy
chủ mời bà con hàng xóm, anh em, bạn bè mây cuộn thành hình con rồng đưa vòi
