Page 1135 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 1135
1135
Phêìn thûá nùm: VÙN HOÁA
- Khèn chắp giục giã, thôi thúc. Nhạc cụ này thường
Khèn chắp là khèn được làm bằng một được dùng trong đám chay, đám ma khi
cây nứa. Chọn một cây nứa thật già, lóc thầy cúng, đạo tràng nhảy.
sạch lá. Dùng dao sắc tiện nhiều dóng từ - Chuông lắc
gốc đến ngọn. Sau đó, lắp ống nhỏ vừa Có hình phễu, cao chừng 4 cm, có núm
khít vào ống to tạo cho cây khèn giống cầm. Khi sử dụng, tay cầm núm lắc nhẹ.
như chiếc sừng trâu. Bốn ống nhỏ phía - Trống
đầu khèn, mỗi ống khoét một lỗ nhỏ như Trống to có hình dạng và cách chế tác
lỗ sáo vừa khít đầu ngón tay đặt vào. giống trống của người Kinh, dùng trong
Riêng ống nhỏ nhất, phía chót lắp tổ sâu đám ma, làm chay; đánh trống để làm
kèn hoặc lưỡi gà phát âm tự tạo. Có thể hiệu lệnh tập hợp cộng đồng khi có việc
điều chỉnh các ống tạo nên âm vực khác lớn. Trống nhỏ, đường kính khoảng 20 cm,
nhau. Nếu muốn âm thanh vang to, vọng hai mặt bằng nhau, tang bằng gỗ có chuôi
xa như tiếng tù và thì tháo bớt những ống cầm, mặt bịt da bò, dùng trong các đám
nhỏ. Lúc này, nhạc cụ là chiếc sáo dọc. Khi ma, làm chay.
lắp đủ ống ban đầu, âm thanh réo rắt. 4- Nhạc cụ dân gian của dân tộc Nùng
Khèn chắp từ một cây nứa, chỉ thay Gồm có trống con, chiêng, thanh la,
đổi một chút phần cấu tạo thì âm thanh kèn; dùng trong tang lễ.
cũng biến đổi. 5- Nhạc cụ dân gian của dân tộc Mông
- Kèn ống lúa - Khèn
Kèn ống lúa làm bằng thân lúa nương Thân khèn làm bằng gỗ thông đá. Ống
hay lúa nếp ruộng (để ống được to). Ngậm khèn làm bằng loại trúc ống tròn, dầy đều.
đầu thân lúa vào miệng, đặt ngón tay điều Thân khèn và ống khèn hợp thành hình
chỉnh hơi ra thổi lên thành những âm thước thợ. Có cả thảy 6 ống, mỗi ống gắn
thanh réo rắt. Cũng có khi ghép hai cọng 1 l ưỡi gà bằng đồng, có khả năng tấu một
rơm vào thổi giống như khèn bè. âm, ống dài phát ra âm trầm, ống ngắn
- Kèn pó tè phát ra âm bổng. Riêng ống khèn ngắn
Thân kèn làm bằng đoạn tre, nứa hoặc nhất có 2 lư ỡi gà.
gỗ khoét rỗng, hình hơi thon, dài độ 40 - Kèn gỗ
cm. Dọc thân kèn có 4 - 6 lỗ đặt vừa đầu Có hai loại: kèn loa gỗ và kèn loa đồng.
ngón tay. Phía đầu nhỏ gắn vào một tổ sâu Kèn loa gỗ, toàn bộ chiếc kèn đều làm bằng
kèn, phần miệng loe to. Kèn pó tè nghe gỗ, chỉ trừ một miếng đồng tròn hình đồng
não nuột, dùng trong đám tang. xu và một ống lông ngỗng có thể tháo ra,
- Lềnh pán lắp vào đầu thổi. Kèn loa đồng, thân bằng
Lềnh pán là loại nhạc cụ thuộc bộ gõ, gỗ, loa bằng đồng.
có hình tròn như cái đĩa nhỏ, đúc bằng Bao giờ kèn cũng đư ợc thổi đôi, một
đồng, treo vào một giá tre cong. Que gõ là “kèn mẹ” và một “kèn bố”. Hai kèn thường
một chiếc đũa gắn đồng tiền xu đồng. tấu cùng một giai điệu, thỉnh thoảng mới
- Cắm xẹ tách thành hai bè, bè “kèn mẹ” ở thấp hơn
Cắm xẹ là nhạc cụ bằng đồng, gồm hai bè “kèn bố”.
nửa giống nhau, hình tròn, đường kính - Trống
khoảng 30 cm, có núm cầm. Mỗi tay cầm Tang trống bằng gỗ, hai đầu bịt da bò.
một nửa dập vào nhau, tạo nên âm thanh Trống có loại giống như trống trư ờng, có
