Page 166 - Tuyên Quang trong cách mạng tháng Tám

Sáng sớm ngày 11-3-1945, chúng tôi chuyển cơ quan ra Ao Búc. Anh

Song Hào nói với tôi là đã thắng lợi ở nhiều xã. Bây giờ anh Thu, anh Sơn, anh
Chu…đang kéo quân ra đánh đồn Đăng Châu. Anh hồ hởi nói tiếp: "Chính
quyền ta đã có, nhưng chưa có triện mới. Anh xem làm thế nào bây giờ" Tôi đáp
"Làm được và làm nhanh nữa, chỉ cần có tên của xã mới là tôi làm cho mỗi xã

một con triện mới". Nhìn danh sách những xã mới mà anh Hào đưa cho, tôi hết
sức phấn khởi vì việc tôi làm sẽ góp phần khẳng định một sự thay đổi lớn trong
đời sống chính trị của nhân dân ta, chấm dứt một đời nô lệ, rửa sách cái nhục
mất nước, ghi lại một sự kiện vĩ đại, đánh dấu ngày mở đầu một chính quyền

của dân, do dân, vì dân. Tôi làm hai khuôn đúc, to là triện của tổng, nhỏ là triện
của xã. Tôi nấu chì đem đổ khuôn một loạt rồi mài nhắn bóng. Tôi khắc lên mặt
những chữ "Việt minh xã…". Con dấu của chính quyền thì chưa khắc được vì
chưa biết gọi là Uỷ ban nhân dân cách mạng…hay Uỷ ban giải phóng…Trong

khi tôi loay hoay cặm cụi khắc dấu thì quân ta đánh đồn Đăng Châu lần thứ hai,
bắt những tên quan lại phải đền tội, thành lập châu Tự do, gồm những xã ở phần
Bắc Sơn Dương. Uỷ ban nhân dân cách mạng châu Tự Do đầu tiên do anh Trần
Tùng làm Chủ tịch. Sau anh Tùng được cử sang phụ trách huyện Hồng Thái,

đồng chí Chu được cử thay anh Tùng thì tôi được gọi ra thay anh Chu làm Chỉ
huy trưởng Trung đội bảo vệ châu Tự Do.
Hạ tuần tháng 3-1945, tôi gặp anh Chu để nhận bàn giao. Tôi rất vui vì
được trực tiếp cầm súng chiến đấu đối mặt với quân thù. Tôi cũng rất phấn khởi

vì được giao nhiệm vụ bảo vệ bằng vũ trang châu Tự Do, một địa phương cấp
phủ huyện mà ta đã thành lập được chính quyền nhân dân sớm nhất trong cả
nước. Trung đội tôi có 30 đồng chí còn rất trẻ, toàn là các thanh niên Tày, Dao,
Kinh, Cao Lan. Tôi tin là anh em sẽ sẵn sàng hy sinh vì lợi ích của dân tộc mình,

đất nước mình. Họ trang bị toàn súng Dóp 5, quần áo nhiều vẻ vì ai có gì mặc
nấy, đầu trần chân đất, đeo túi đạn đủ kiểu. Chỉ huy 3 tiểu đội là các đồng chí
Thân, Hàn và một người nữa tôi không nhớ tên. Với cái vốn quân sự học được
trong nhà tù đế quốc tôi đem ra bồi dưỡng cho anh em. Tôi còn làm luôn nhiệm

vụ y tá mà "nghề" này tôi cũng học được trong nhà tù.
Được ít lâu, tổ chức giao cho tôi một lính lê dương hàng binh tên là Quyn.
Quyn là một người Đức vùng An dát-Loren, đảng viên Đảng Xã hội dân chủ
Đức nên anh đã hiểu về cách mạng. Vì phạm tội hình sự, anh trốn sang Pháp,

sung vào đội lê dương và được đưa sang Việt Nam. Ngày Nhật đảo chính Pháp
9-3-1945, anh chạy lên Thái Nguyên định đi Cao Bằng, nhưng sau đi Tuyên
Quang, tính chuyện đi Hà Giang. Đến Đèo Khế anh và đồng bọn bị ta chặn
đánh, anh chạy vào Sơn Dương và tìm cách ra hàng ta. Anh là hàng binh đầu

tiên sang ta. Chúng tôi để anh ở với du kích Thanh La. Một hôm anh ta nghe
thấy nói anh ta sẽ được "giải quyết". Quyn cũng đã bập bẹ tiếng Việt, nghe vậy
anh nghĩ là sẽ bị đem đi xử bắn thì lên giường đắp chăn, lấy dao cạo râu, cắt

166