Page 164 - Tuyên Quang trong cách mạng tháng Tám

cười nói oang oang. Anh rất vui vẻ, lạc quan, tháo vát, lại biết nói tiếng Kinh

nên giúp chúng tôi được rất nhiều.
Công việc in ấn truyền đơn và báo cáo đã có anh Hiến Mai biên tập, anh
đông có sáng kiến làm chữ in bằng chì. Trước tôi định làm bằng gỗ nhưng
không được. Đồng bào có sẵn chì và thường dùng chì để đúc đạn súng kíp.

Chính anh Đông là người đi xin chì. Chúng tôi đúc chì đổ vào khuôn, đúc ra
từng thanh có cỡ bằng nhau, sau đó đem giũa, khắc chữ cái, đem xếp thành từ,
thành câu để in. Tôi mài giũa, khắc mấy ngày đêm thì đủ chữ in cho một tờ
truyền đơn. Chúng tôi vào xin đồng bào những thoi mực nhỏ gom góp lại nấu

thành mực in, mực đen nhánh rất tốt, sau đó làm cu-lô (con lăn) bằng gỗ cuốn
giẻ rách, con thì thấm mực để lăn lên chữ in, con thì để trắng để xoa lên giấy in
chữ. Sau mấy ngày cật lực, chúng tôi đã có "Xưởng in" và in ra những tờ truyền
đơn đầu tiên của Phân khu Nguyễn Huệ.

Anh Đông còn giúp chúng tôi xây dựng "Xưởng vũ khí". Mỗi khi vào
làng về, anh mang theo khi thì cái bễ, cái đe, khi thì sắt vụn, kìm, búa. Nhân dân
Ao Búc ủng hộ những súng kíp đã bị hỏng hóc, thế là đủ để "Xưởng" hoạt động.
Chị Thiên thổi bễ, anh Đông đánh búa. "Xưởng" chúng tôi đã sửa chữa, làm mới

được một số vũ khí để trang bị cho các đội vũ trang tuyên truyền của Phân khu.
Nhân dân Khuổi Chao, nơi cơ quan chúng tôi đóng cũng đói khổ, thiếu
muối ăn. Thầy Chánh, thầy Lý cũng bữa đói bữa no. Tết âm lịch năm 1944 sang
1945 trời rất lạnh. Đồng bào Dao ăn tết từ 23 tháng chạp đến hết ngày 30. Đồng

bào tập trung ăn từ nhà này sang nhà khác. Nói ăn tết là theo tập quán, chứ có gì
mà ăn. Chỉ có một vài nhà khá giả mới mổ được lợn.
Cơ quan chúng tôi cũng chẳng có gì mà ăn tết với nhất ngoài việc chuẩn
bị ra số báo tết. Đêm 30 tết năm ấy, chúng tôi ngồi quanh đống lửa, nói đủ thứ

chuyện, nhưng vẫn đi đến chuyện tình hình. Thời cơ đã sắp đến chưa, đến thế
nào..? Bỗng có tiếng động ngoài rừng khiến chúng tôi cảnh giác. Lát sau chị
Thiên báo có anh Trung Đình về. Giữa rừng già, lại đêm 30 tết, trời tối đen như
mực, có gì mà đồng chí Trung Đình phải mò về? Đồng chí vác một cái bọc to,

cười hê hê, ném bịch cái bọc xuống giữa nhà: "Mình đi công tác, bắn được một
chú hoẵng, cho anh em ở Thanh La chén, còn một cài đùi đem cho các cậu đấy".
Chúng tôi đã ăn một cái tết đặc biệt đã có thịt hoẵng không muối. Ăn xong thì
lăn ra ngủ cho đến sáng.

Sáng mồng một, định nghỉ xả hơi một ngày, nhưng đi chơi đâu, chơi gì ở
giữa rừng già không lọt được ánh sáng mặt trời. Tôi lấy cái đồng hồ bỏ xó của
anh Hiến Mai ra chữa. Tháo ra xem thì đứt giây cót. Đứt thì nối, hì hục nối, đứt
nối, đứt nối đến khi giây cót chỉ còn lại 1/4 thì vừa hết Tết.

Đầu năm 1945 phong trào cách mạng ở phía Bắc châu Sơn Dương đã
tương đối đồng đều. Cơ sở phát triển từ đồng bào Dao (chủ yếu là Dao Ô Gang)
và đồng bào Cao Lan đến vùng đồng bào Tày và Kinh. Được như vậy là do từ

164