Page 165 - Tuyên Quang trong cách mạng tháng Tám

năm 1939 đã có đồng chí Nguyên Minh, người Dao Ô Gang hoạt động ở vùng

1
2
Bản Pài , Khuôn Trạn . Đến năm 1941, các cứu quốc quân như Phương Cương,
Phúc Quyền, Chu Viết Phóng, Nguyễn Cao Đàm, Hoàng Thị Ba, Hoàng Thị Ân,
Đường Nhất Quý…từ Đại Từ sang hoạt động ở vùng núi Hồng, Ngòi Nho,
Khuổi Kịch, Ao Búc, Thác Dựng.

Đến cuối năm 1944 tôi và các đồng chí Song Hào, Tạ Xuân Thu, Lê Hiến
Mai, Trung Đình…được Đảng tổ chức cho vượt ngục Chợ Chu (Định Hoá) ra
góp sức xây dựng căn cứ địa vững chắc, phát triển phong trào cách mạng để
chuẩn bị đón thời cơ khởi nghĩa.

Sơn Dương với châu lỵ ở Đăng Châu cùng với đồn Đăng Châu có một vị
trí trọng yếu đối với sự phát triển của phong trào cách mạng. Đây là một địa bàn
thuận tiện cho tiến công cũng như phòng thủ, một mặt đi Thái Nguyên qua đèo
Khế, một mặt đi Tuyên Quang qua sông Lô, một phía đi xuôi đến Cầu Bâm rồi

Vĩnh Yên, một phía đi ngược hoặc lên Bản Ty, Đầm Hồng thuộc huyện Chiêm
Hoá, hoặc rẽ sang Chợ Chu (Định Hoá).
Phong trào càng phát triển thì khí thế cách mạng càng cao. Nhân dân khắp
các vùng đều yêu cầu nổi dậy khởi nghĩa giành chính quyền.

Tháng 3 năm 1945 có nhiều dầu hiệu của một biến động lớn. Ở cơ quan,
anh Hào, anh Mai và tôi căn cứ vào những điều đã học được từ trước, nhận định:
Nhật, Pháp đã bắn nhau, thời cơ nổi dậy đã đến, phải hành động kịp thời. Anh
Song Hào, anh Mai đi Ao Búc, triệu tập các đồng chí về bàn kế hoạch.

Chỉ còn một mình tôi ở lại. Ngay đêm 10 tháng 3 năm 1945, anh Đông
hớt hải vác một vác nặng về cơ quan, vừa thở, vừa nói:
- Khởi nghiã rồi đồng chí Môn à
- Ở đâu?- tôi hỏi.

- Ở Thanh La, hôm qua ta tước súng của lính dõng, thu đồng triện của Lý
trưởng, giải tán chính quyền của địch rồi. Sáng nay ta kéo cở đỏ sao vàng làm
mít tinh nhân dân ở đình Thanh La và tổ chức lực lượng chiến đấu. Anh Thu chỉ
huy, sướng quá, phấn khởi quá.

- Thế đồng chí mang cái gì về đấy?
- Tí nữa quên mất, anh Song Hào bảo đem về anh xem có lắp được khẩu súng
này không. Sáng mai ta chuyển cơ quan về Ao Búc, anh Song Hào đang ở đó.
Tôi mở ra xem thì cha mẹ ơi, toàn những phụ tùng súng mới toanh do

máy bay Đồng minh thả cho Pháp để chống Nhật, nhưng Pháp đã bỏ chạy. Thế
là cả ngày hôm đó tôi hý hoáy thử lắp thành súng, mãi mới được. Thì ra đó là
một khẩu súng tiểu liên nhưng không có đạn. Đấy là khẩu súng tiểu liên đầu tiên
chúng tôi có, mà cũng là khẩu súng tiểu liên tôi sử dụng để bảo vệ châu Tự Do

(Sau này tôi bàn giao khẩu súng đó cho anh Nhưng).

1 Thuộc huyện Yên Sơn
2 Thuộc huyện Sơn Dương
165