Page 827 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 827
Phêìn thûá tû: KINH TÏË - XAÄ HÖÅI 827
hàng); tiến tới là xe hai bánh, có càng do Từ rất sớm, người dân Tuyên Quang đã
súc vật kéo. biết dùng tre, nứa hoặc gỗ ghép lại thành
Do đường đất quanh co hiểm trở, nên bè, mảng để vận chuyển, đi lại trên sông,
việc đi lại trên bộ rất tốn thời gian, thường suối. Về sau, dùng thuyền nan, thuyền độc
được tính bằng ngày đường. Sách Kiến văn mộc rồi thuyền gỗ để vận chuyển; dùng
tiểu lục từng viết “từ xã Thúc Thủy, là lỵ sở mái chèo, hoặc sào đẩy để đưa thuyền đi.
trấn Tuyên Quang trở lên đến xứ khe Tham Song song với sự phát triển nghề đóng
Thổ thuộc các xã Tụ Long, Phấn Vũ, châu thuyền vận tải lớn, việc khai thông các
Vị Xuyên, đường đi gồm 40 ngày, phải qua đường thủy lớn bằng cách phá đá ngầm,
khá nhiều cầu, khe, trèo đèo, lội suối hiểm để cho các thuyền trọng tải lớn đi lại dễ
trở. Đường từ trấn Tuyên Quang đi Trung dàng, cũng được chú trọng. Đến thời Trần,
Mang, đường bộ khó đi, phải đi đường buôn bán phát đạt, giao lưu xuôi ngược
thủy” . “đường thủy hành quân từ trấn sở nhiều nên các sông ở Hà Giang, Tuyên
1
Tuyên Quang đi Hà Giang, ngược sông Cả Quang đã được Nhà nước cho khơi thông,
(sông Lô) đi lên... mất 19 ngày rưỡi” .... nạo vét để việc vận chuyển thuận tiện hơn.
2
Đến thời Nhà Nguyễn (nửa đầu thế kỷ Tuy vậy, vận tải thủy vẫn chưa có
XIX) giao thông đường bộ nước ta đã phát phương tiện chuyên dùng để vận chuyển
triển thêm một bước, với một số hướng hành khách. Chỉ triều đình mới có thuyền
tuyến đã hình thành theo các dạng đường rồng, chuyên dùng để đưa vua chúa, quan
trục chính chạy dọc ngang đất nước. Tại lại đi kinh lý. Hành khách đi lại thì chủ yếu
miền núi phía bắc, chính quyền phong là người buôn bán kiêm giao dịch; thường
kiến đã cho làm một số đường bộ từ Thăng đi theo hàng trên các thuyền chuyên chở
Long (Hà Nội) qua Tuyên Quang lên Hà hàng hóa để áp tải hàng. Thỉnh thoảng, có
Giang, Cao Bằng; Thăng Long - Hòa Bình, một số ít người có nhu cầu đi lại đều phải
Thăng Long - Quảng Yên, v.v.. Như vậy, đi nhờ các thuyền vận tải hàng hóa.
có thể hiểu rằng, đến thời gian này, Tuyên Đến thế kỷ XVIII, việc khai thác các
Quang đã có một tuyến đường bộ dạng mỏ đồng, vàng, bạc, kẽm, thiếc cũng như
trục đã được chính quyền phong kiến đầu việc sản xuất lúa, gạo, muối, nông, lâm
tư xây dựng. thổ sản và các hàng hóa khác đã khá phát
Do có nhiều sông, suối nên giao thông triển, khiến nhu cầu về thuyền vận tải
đường thủy ở Tuyên Quang phát triển tăng lên. Thương nhân cũng đóng thuyền
thuận lợi và sớm hơn đường bộ. Đại Nam lớn dài đến 30 - 50 thước. Hàng hóa vận
nhất thống chí của Quốc sử quán triều chuyển chủ yếu bằng đường thủy gắn với
Nguyễn có ghi chép lại: “sông Lô có 173 việc hình thành một số bến đò, chợ: chợ Ỷ
thác, nước chảy như tên bắn, đường thủy La, chợ Thụt, chợ Tân Yên, chợ Thúc Thủy
rất là hiểm trở” ; sông Gâm “lòng sông ở huyện Hàm Yên; chợ Tòng Lệnh ở châu
3
nhỏ hẹp lại nhiều đá ngầm, thuyền đi qua, Lục Yên; chợ Riêng ở châu Chiêm Hóa...,
người tất phải lên bờ đi bộ, theo ven núi Thuộc địa phận huyện Hàm Yên có các bến
ước một hai canh rồi lại xuống đi thuyền” . đò Ỷ La, Thúc Thủy, Cường Nỗ. Tại Tuyên
4
1. Lê Quý Đôn: Kiến văn tiểu lục, Nxb. Văn hóa - Thông tin, Hà Nội, 2007, tr.405.
2. Lê Quý Đôn: Toàn tập, Nxb. Khoa học Xã hội, Hà Nội, 1977, t.II, tr. 358-359.
3, 4. Quốc sử quán triều Nguyễn: Đại Nam nhất thống chí, Nxb. Thuận Hóa, Huế, 1992, t. 4, tr. 348, 351.
