Page 374 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 374
374 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
3 động Ngưu Dương, Hồ Điệp, Phổ Viên Năm 1551, Trịnh Kiểm sai hàng tướng
thuộc châu Vị Xuyên cho Trung Quốc. Nhà Lê Bá Ly và tù trưởng Vũ Văn Mật (ở
Thanh nhập 3 động ấy vào phủ Khai Hóa Tuyên Quang) đem quân tiến sát Kinh đô
tỉnh Vân Nam. Sau khi diệt được Vũ Công Thăng Long, buộc vua Mạc phải chạy về
Tuấn, năm 1689, triều đình gộp hai trấn vùng Hải Dương.
Hưng Hóa và Tuyên Quang làm một gọi Tháng 11-1559, Trịnh Kiểm cử Trịnh
là Tuyên Hưng do trấn thủ Hưng Hóa cai Quang ở lại trông coi ngự binh; Lê Chủng
quản. Năm Vĩnh Thịnh thứ 10 (1714) thời làm Tổng trấn đạo Thanh Hoa coi giữ binh
Lê Dụ Tông lại chia Hưng Tuyên ra làm dân; Vũ Sư Thước và Lại Thế Khanh đem
hai trấn: Hưng Hóa và Tuyên Quang như
cũ, ở mỗi trấn đều đặt chức Lưu thủ. Ba quân tinh nhuệ phòng giữ các cửa biển,
động thuộc châu Vị Xuyên bị nhà Thanh còn mình tự thống suất 6 vạn quân, nói
chiếm, triều đình Lê - Trịnh tranh biện mãi phao lên là 12 vạn tiến ra Bắc. Hoàng Đình
để thu hồi lại đất đai đã mất. Trải hơn 50 Ái được cử làm tướng tiên phong đem
năm, đến năm 1728, nhà Thanh phải trả quân theo đường Thiên Quan ra các hạt
lại cho ta mỏ đồng Tụ Long, phân chia địa Mỹ Lương và Bất Bạt thuộc Sơn Tây (nay
giới lấy sông Đổ Chú làm mốc giới. Bia thuộc Hà Nội). Đại quân do Trịnh Kiểm
mốc dựng ở địa phận xã Tụ Long, bờ nam chỉ huy sẽ tiếp hội binh các cánh quân của
sông Đổ Chú ghi rằng: “Địa giới châu Vị Trấn thủ Hưng Hóa Đặng Định và Trấn
Xuyên, trấn Tuyên Quang, nước An Nam, thủ Tuyên Quang Vũ Văn Mật. Nhân đó
lấy sông Đổ Chú làm căn cứ. Năm Ung bàn kế tiến quân qua sông đánh chiếm
Chính thứ 6 ngày 18 ủy sai lũ Binh bộ Tả các đạo Thái Nguyên, Lạng Sơn và Kinh
thị lang Nguyễn Huy Nhuận, Quốc tử Bắc. Trịnh Kiểm sai Vũ Văn Mật đưa quân
giám Tế tửu Nguyễn Công Thái phụng chỉ về trấn thủ Đại Đồng, Đặng Định về trấn
lập bia này” . thủ An Tây để giữ nơi xung yếu, rồi lệnh
1
Từ cuối thời Lê sơ cho đến hết thời Lê cho các tướng huy động dân binh đắp
Trung Hưng, địa giới cũng như tên gọi đường từ Thiên Quan nối liền với Hưng
cấp hành chính của Tuyên Quang có nhiều Hóa, Tuyên Quang thông xuống Kinh Bắc
thay đổi. Năm Hồng Thuận thứ 4 (1512),
trấn Tuyên Quang được đổi tên là trấn để tiện vận tải lương thực. Quân Lê chia
Minh Quang. làm nhiều cánh quân tiến đánh quân Mạc,
Tuyên Quang trong cuộc nội chiến chiếm được các châu huyện thuộc phủ
Nam - Bắc triều (1533 - 1592) Phú Bình, Tường Khánh. Đại quân của
Cuộc chiến tranh Lê - Mạc bắt đầu Trịnh Kiểm từ Lạng Sơn kéo xuống đóng
từ năm 1533 sau khi Nguyễn Kim phò quân tại doanh trại Thuận An cùng cầm cự
tá một con cháu của họ Lê, lập Lê Duy với quân Mạc.
Ninh lên ngôi ở Sầm Châu (Ai Lao) tức Thời điểm này Nam triều đã làm
Lê Trang Tông. chủ được phần lớn miền đất ở phía bắc
Trong hơn nửa thế kỷ nội chiến, miền sông Hồng. Tháng 4-1560, Trịnh Kiểm
đất Tuyên Quang do họ Vũ cát cứ và ít cử tướng Hoàng Đình Ái trấn thủ Lạng
chịu ảnh hưởng của chiến tranh. Sơn; Lê Khắc Thận trấn thủ Thái Nguyên
1. Nguyễn Văn Siêu: Đại Việt địa dư toàn biên, Sđd, tr. 421-422.
