Page 110 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 110
110 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
- Lá khôi: Lá sắc uống chữa đau dạ dày. 6. Cây cho dầu béo
- Rau sắng: Rễ làm thuốc trị sán. Một số loài thực vật cung cấp dầu béo
- Vương tùng: Chữa cảm cúm, đau cho công nghiệp (làm dung môi) và đời
nhức, tê thấp. sống (dầu ăn) có ở hầu hết các huyện của
- Hồi nước: Chữa bệnh lậu, đau dạ Tuyên Quang. Một số loài có trong rừng
dày, mụn nhọt. như: Ké đầu ngựa, đài hái, bùng bục, cánh
- Lạc tiên: Dùng làm thuốc mát. kiến trắng, kháo vàng bong, vằng vang,
- Ba kích: Cây dây leo, sống nhiều gội nước hoa to, chò vẩy, chẹo thui lớn, bồ
năm, làm thuốc bồi bổ cơ thể. hòn, mật xạ henry, vải guốc, sở, trẩu, trà
- Ba chạc: Dùng làm thuốc chữa ghẻ, mai, bọ mẩy...
ngứa. Trong số các loài trên, cây đài hái là
Ngoài ra, còn nhiều cây khác cũng loài dây leo, quả chứa dầu béo (hạt) có thể
được dùng làm thuốc, như: nhân trần, chè ăn được. Trong kháng chiến chống Pháp,
dây, thiên niên kiện, hoàng tinh hoa trắng, người dân ép quả này lấy dầu để ăn thay
thổ phục linh, gừng, thanh hao... mỡ động vật. Các loài khác cho dầu béo
nhưng không dùng để ăn mà để dùng
5. Cây có tinh dầu trong ngành công nghiệp sơn, xà phòng,
Tuyên Quang có khoảng 635 loài mỹ phẩm...
cây chứa tinh dầu thuộc 116 họ thực vật. - Cây sở có hàm lượng dầu béo cao,
Các loài cây chứa tinh dầu có ở hầu hết được dùng làm dung môi trong công
các huyện, thị của Tuyên Quang, nhưng nghiệp sơn cao cấp. Trước đây, người
không tập trung mà rải rác ở các khu rừng Pháp đã thành lập đồn điền trồng cây sở
nguyên sinh, rừng tái sinh, vườn rừng. Chỉ ở Nông Tiến (thành phố Tuyên Quang).
có một loài được trồng tập trung là cây sả Vào thập niên 60 - 70 thế kỷ XX, cây sở
Java vốn được du nhập vào Việt Nam đầu vẫn còn có diện tích khá lớn ở các xã
thập niên 60 của thế kỷ XX. Cây sả Java Nông Tiến, Thái Bình. Hiện nay do đô thị
được trồng ở các huyện Hàm Yên, Chiêm hóa và dầu sở có giá trị thấp nên cây sở
đang bị mai một.
Hóa với diện tích hàng trăm ha. Công nghệ Cây trẩu có hạt chứa dầu béo với tỷ
chiết xuất tinh dầu sả rất đơn giản, có thể lệ khá lớn, được dùng trong công nghiệp
làm thủ công bằng các thiết bị đơn giản. sơn, đặc biệt là sơn cao cấp. Cây có tán lá
Chất lượng tinh dầu sả của Tuyên Quang không rậm rạp nên thường được trồng
khá tốt, đã được xuất khẩu sang các nước xen trên nương chè để vừa hạn chế ánh
Đông Âu, đem lại nguồn ngoại tệ đáng kể sáng quá mức cho cây chè, góp phần làm
cho tỉnh. tăng năng suất búp chè, vừa thu hái được
Trong rừng tự nhiên của Tuyên Quang hạt trẩu.
một số cây có chứa tinh dầu thuộc các họ
thực vật: Họ long não có màng tang, bời lời 7. Các cây cho chất nhuộm
lá tròn; họ na có hoa dẻ; họ bằng có vằng Theo truyền thống, đồng bào dân tộc
vang; họ hoa mõm chó có ngỗ; họ đậu có thường vào rừng lấy các loại cây cho chất
cọ khẹt ...Còn nhiều loài cây cho tinh dầu nhuộm màu để nhuộm vải vóc, quần áo,
khác được trồng trong vườn để làm thuốc, thực phẩm (xôi, thịt). Một số loài thực vật
làm gia vị, như: húng quế, húng dũi, tía tô, có chất nhuộm màu được đưa về trồng ở
kinh giới, mùi tầu, sả trắng, kiệu, hẹ... nương rẫy, vườn rừng hoặc quanh nhà:
