Page 1040 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 1040
1040 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
thiếu niên, nhi đồng gắn với hát đồng dao, 2. Đấu vật
như: Nu na nu nống, chi chi chành chành, Đấu vật, còn gọi là đánh vật, thường
thả đỉa ba ba, xỉa cá mè, mơi nàng Cuôi; diễn ra trong các hội xuân ở nhiều nơi. Tuyên
các trò chơi kèm đồ chơi: đánh khăng, Quang có truyền thống đấu vật, nhưng
đánh yến, chơi ô, chơi chuyền, chọi voi ké, thường thi đấu đan xen trong lễ hội và các
đánh đáo... Ngoài ra, còn các trò chơi có hoạt động sản xuất, học tập và quốc phòng.
sự tham gia của các cụ già như đánh cờ Tuy không rầm rộ như các “lò vật”ở miền
tướng, đánh tổ tôm... xuôi nhưng đấu vật ở Tuyên Quang xưa vẫn
diễn ra ở các tỉnh lỵ và các huyện lỵ. Về nghi
II- MỘT SỐ TRÒ CHƠI, ĐỒ CHƠI DÂN GIAN thức, để đấu vật, Ban tổ chức ở mỗi làng chọn
PHỔ BIẾN một khu đất bằng phẳng chừng 30 m , trải
2
1. Kéo co một lớp cát cao hơn mặt đất khoảng 40 cm.
Dùng vôi rắc một vòng tròn rộng trên sân
Kéo co là trò chơi phổ biến của nhiều
dân tộc ở cả miền xuôi và miền ngược. vật, hoặc lấy que vạch để phân biệt trong và
ngoài. Phía trong gọi là xới, phía ngoài gọi
Ở một số địa phương miền núi Tuyên là biên. Người dự ngồi xung quanh sân. Đô
Quang, trò chơi kéo co còn liên quan tới vật là các trai tân khoẻ mạnh, nhanh nhẹn.
phong tục, tín ngưỡng, đã được Nguyễn Khi đấu, đô vật chỉ đóng một chiếc khố màu
Văn Huyên mô tả trên báo Đông Pháp năm xanh hoặc đỏ, toàn thân để trần. Trước khi
1934 như sau: Trước khi vào hội kéo co, vị vật, hai đối thủ phải vào cúi chào khán giả.
kỳ mục mỗi thôn phải chuẩn bị ba mâm Trọng tài phát lệnh. Sau khoảnh khắc rình
cỗ: mâm mặn, mâm chay và mâm bánh miếng, hai đô vật xông vào nhau bằng các
trái. Ông khán thủ vào làm lễ, sau đó là ngón nhà nghề như ngoắc chân, quật trái,
các vị hương lý vào chấm giải. Sau một hồi vặn phải, hất trụ, bế bổng, lật lưng... Thế
trống làng và pháo nổ, ông kỳ mục sẽ đem thắng phụ thuộc vào sức và mưu từng đô
đến một dây song dài 30 thước tây, trai gái vật. Khi đấu, có người đánh trống cổ vũ;
trong làng - một bên nam, một bên nữ - người cầm cờ để ngăn khán giả lấn vào sân.
nghe hiệu lệnh xong thi nhau kéo. Cuộc Theo lệ, người thắng phải làm cho đối thủ
giằng co diễn ra trong tiếng reo hò và “lấm lưng phơi bụng”; hoặc nhấc bổng đối
trống phách nổi lên khích lệ. Bên bị kéo xê phương khỏi mặt đất. Người vô địch được
quá vạch giới là bên thua cuộc. Thường là tuyên danh và trao thưởng.
bên nam thắng cuộc, theo quan niệm, đó
là năm làm ăn may mắn. Các ông kỳ mục 3. Đánh yến
lấy thước đo dây song, thấy dài ra nhiều Đánh yến, có nơi gọi là đánh én, là
hơn lúc kéo, cho mọi người biết, đó là năm một trò chơi phổ biến của một số dân tộc ở
mùa màng sẽ tốt. Theo quan niệm, nếu dây Tuyên Quang. Mỗi chiếc yến được làm như
song không dài ra thì năm đó mùa màng sau: phần đế yến được đan thành hình lục
kém, lũ lụt nhiều, chim muông phá lúa... giác bằng lá dứa dại, hoặc dùng thân mo
Sau cuộc kéo co, ông thầy mo lại chuẩn bị cau cắt hình tròn; phần thân yến gồm một
vào đình tế lễ để mở hội còn. Ngày nay, đoạn nứa tép (hoặc sậy) có đường kính
nhiều nơi vẫn duy trì trò kéo co trong một 1 cm, dài 3 cm, đặt đứng và gài móc chặt
số lễ hội. vào giữa đế; sau đó, dùng 5-6 chiếc lông
