Page 1026 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 1026
1026 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
học cho thấy, sinh hoạt Phật giáo đã có ở (âm lịch), nhân dân tới đền thắp hương
Tuyên Quang cách đây trên 900 năm, tính lễ tưởng nhớ công đức vị anh hùng cứu
từ khi chùa Bảo Ninh Sùng Phúc được nước. Trong cuộc kháng chiến chống quân
xây dựng vào năm 1107. Dân gian lễ Phật Mông Nguyên, Trần Hưng Đạo đã từng
hằng tháng (vào ngày rằm và mùng 1 âm gắn bó với Tuyên Quang lập phòng tuyến
lịch) và lễ Phật hằng năm (ngày Phật Đản phía bắc, khi ông mất, được nhân dân
15-4 âm lịch). Nơi lễ: người dân có thể đến khắp nơi lập đền thờ. Nhiều địa phương,
chùa lễ Phật hay lễ Phật tại gia. Cũng như sau phần lễ có sinh hoạt văn nghệ và các
nhiều địa phương trong nước, do quan trò chơi dân gian như đánh cờ, đánh vật,
niệm tam giáo đồng nguyên (Thần, Phật, bắn nỏ, kéo co, chọi gà... để làm tăng thêm
Thánh nhân đều linh thiêng), nhiều ngôi không khí vui tươi trong ngày lễ hội.
đền ở Tuyên Quang có cả gian thờ Phật,
như đền Sâm Sơn thờ Thánh Mẫu Ngọc 2. Các sinh hoạt văn hoá phong tục
Lân nhưng cũng có gian bái Phật; đền Bắc Là các sinh hoạt tinh thần và vật chất
Mục thờ Đức Thánh Trần, Thánh Mẫu và tồn tại lâu dài trong các cộng đồng dân tộc
Đức Phật. Tín ngưỡng Phật giáo khá phổ ở Tuyên Quang; các hoạt động vui chơi
biến ở Tuyên Quang, nhưng có những thời hòa với các phong tục tín ngưỡng mang
kỳ gián đoạn. tính bản địa, như lễ tết cùng với hội tung
Lễ hội cúng tế thần, thánh, danh nhân được còn; lễ cầu mùa, lễ mừng lúa mới đi với
thực hiện ở các đình, miếu địa phương. Có vị thời vụ; cưới xin, tang lễ, làm nhà mới, cầu
thần, thánh hình thành từ truyền thuyết, có an, giải hạn gắn với các tập quán bản làng
vị là nhân vật có thực trong lịch sử, được về thời gian và nghi thức.
nhân dân ghi nhớ, suy tôn. Ở Tuyên Quang Các sinh hoạt tâm linh hình thành từ
có nhiều danh thần được thờ phụng. lâu đời, gắn với quan niệm vạn vật hữu linh
- Các vị thần được tôn vinh theo của đồng bào các dân tộc có quan hệ với
truyền thuyết từ thời đại Hùng Vương các vấn đề sống, chết, quá khứ, hiện tại,
như Cao Sơn, Quý Minh được thờ ở đình tương lai, thiện, ác. Chẳng hạn, trong hội
Minh Cầm (Yên Sơn) và đình Sở ở xã Thọ tung còn có lễ cầu may; làm nhà mới có lễ
Vực (Sơn Dương); thần Long Mẫu được động thổ; cưới xin có lễ tổ tiên, trời đất;
thờ ở đền Thác Cái; các nương thần như tang lễ cúng thần linh, ma quỷ...
Phương Dung thờ ở đền Hạ (đền Hiệp Các sinh hoạt văn hoá tín ngưỡng
Thuận), Ngọc Lân thờ ở đền Thượng. Vị nghiêng về việc tế lễ thần, Phật và danh
thần Mô Sơn (thời Lý Thái Tổ) được thờ nhân thì các sinh hoạt văn hóa phong tục ở
ở đền Nghiêm Sơn - Từ Thủy (Yên Sơn Tuyên Quang lại phổ biến trong các ngày
ngày nay). Sau phần tế lễ, tùy theo mỗi địa hội. Chẳng hạn, hội lồng tồng của đồng bào
phương, có thể có các trò chơi, ca hát cho Tày, Nùng (Chiêm Hóa, Nà Hang), hội hát
ngày hội thêm vui. sình ca của đồng bào Cao Lan, hát soọng
- Vị anh hùng dân tộc Trần Hưng Đạo cô của đồng bào Sán Dìu (Sơn Dương), hội
khi qua đời được phong hiệu Hưng Đạo chọi trâu, tung còn (Hàm Yên), đều được
Đại Vương, nhân dân cả nước suy tôn là tổ chức vào mùa xuân. Ngày khai hội có
Đức Thánh Trần và lập đền thờ. Riêng khác nhau ở các khu vực ví dụ, ngày khai
Tuyên Quang có dấu tích 10 ngôi đền thờ hội lồng tồng ở Chiêm Hóa là ngày 8 tháng
Trần Hưng Đạo. Hằng năm vào ngày 20-8 giêng, ở Nà Hang là ngày 4 tháng giêng, ở
