Page 122 - Tuyên Quang trong cách mạng tháng Tám

những người tù chính trị Việt Nam về Ấn Độ, rồi từ đó máy bay quân Anh đã

thả dù anh xuống Việt Bắc, để liên lạc với Việt Minh đánh Nhật.
Qua câu chuyện các anh trao đổi, tôi được biết Quốc dân Đại hội sắp họp
gấp. Đoàn chúng tôi may còn lên kịp. Những đoàn đi các chuyến sau đều được
lệnh quay trở lại. Vì Nhật Bản đã đầu hàng Đồng minh và Trung ương đã quyết

định tổng khởi nghĩa toàn quốc.
Sáng hôm sau, tôi thay bộ quần áo chỉnh tề và đi ra gốc đa. Mấy chị đại
biểu Hà Nội mặc áo dài đang nói chuyện với một bà cụ từ Thái Lan về. Tôi vui
mừng gặp được anh Dương Đức Hiền, người bạn thân trong phong trào sinh

viên Hà Nội, nay anh là người lãnh đạo Đảng Dân chủ. Chúng tôi đang hàn
huyên thì thấy anh Phan Mỹ đi tới, cùng một người sĩ quan da trắng, mặc quân
phục Hoa Kỳ. Tôi đã nghe là có một đội công tác người Mỹ ở đây, hợp tác với
ta. Anh Phan Mỹ giới thiệu người sĩ quan là thiếu tá Thomas. Chúng tôi tới bắt

tay chúc mừng ông. Tôi nói: "Với các ông, vậy là chiến tranh chấm dứt. Nhưng
với chúng tôi, là bắt đầu cuộc chiến đấu mới, giành độc lập". Các đại biểu từ các
ngả tới đông dần, và được đưa đến một ngôi đình khá lớn, ven suối. Ngôi đình
ba gian, sàn gỗ, một bên thành phòng họp, kê những hàng ghế dài giản dị bằng

thân cây ghép lại, bên kia là nơi trưng bày sách, báo, tranh ảnh, cùng một số vũ
khí tự tạo của Việt Minh, và một số chiến lợi phẩm những trận đánh Nhật.
Hơn sáu mươi đại biểu ngồi trang nghiêm trên những hàng ghế dài, dưới
bóng cờ đỏ sao vàng. Đồng chí Toàn (đồng chí Trường Chinh) và đồng chí Tống

(đồng chí Phạm Văn Đồng) điều khiển buổi họp. Đại hội nghe lần lượt những
bản báo cáo của các đoàn thể cứu quốc, có những lúc rộn lên, sôi nổi. Tôi có
đem theo bản báo cáo viết, đầu đề là "Một nền văn hóa mới". Bản báo cáo đã
được thảo luận trong Hội nghị văn hóa cứu quốc họp ở La Khê, ít lâu trước ngày

tôi lên đường. Nhưng đến lượt tôi nói, để tiết kiệm thời giờ cho Đại hội, tôi
không đọc bản báo cáo mà nói gọn lại mấy điểm chính.
Đoàn Chủ tịch Đại hội thông báo: "Đồng chí Hồ Chí Minh sẽ đến báo cáo
về công tác ngoại giao". Có những tiếng xì xào, nhiều người chúng tôi hỏi nhau

không biết đồng chí Hồ Chí Minh là ai. Sau lúc nghỉ, một ông già mặc quần áo
vải chàm, như một ông ké người Nùng, dáng yếu mệt, chống gậy đi vào Hội
trường. Ông cụ người gầy, có chòm râu đen lưa thưa, vầng trán cao, đôi mắt rất
sáng. Anh Hoàng Đạo Thúy ngồi gần bên tôi ghé sang nói khẽ: "Đúng rồi! Đúng

rồi!". Anh đã được thấy ảnh nhà cách mạng Nguyễn Ái Quốc từ hồi trẻ, và anh
đã nhận ra Cụ Hồ Chí Minh là ai. Có lẽ trong các hàng ghế cũng có nhiều đại
biểu đã nhận ra, cả đại hội thoáng xôn xao lên, rồi lắng yên hẳn.
Cụ Hồ bắt đầu nói thong thả, chẳng khác nói chuyện bình thường. Giọng

Cụ ấm, sáng, gần gũi mà âm vang như tiếng chuông. Cụ kể lại, từ việc ta cứu
một trung úy phi công Mỹ bị Nhật bắn rơi, đưa qua biên giới cho anh ta về được
tới đơn vị, do đó Tư lệnh không quân Mỹ ở Trung Quốc đã mời đại biểu Việt

122