Page 10 - Tuyên Quang trong cách mạng tháng Tám

sâu quảng lở loét. Người nào có đôi chút nhan sắc thì bị bọn cai xếp thay nhau

hãm hiếp. Những nỗi khổ đó không thể nào kể cho hết được.
Tuy tạm thời bị mất liên lạc với Đảng, nhưng trách nhiệm của người đảng
viên vẫn còn đó. Phải thức tỉnh quần chúng; làm cho họ thấy sức mạnh của giai
cấp công nhân, dám đấu tranh chóng lại cường quyền. Trong khi đẩy goòng, khi

nghỉ tay ăn cơm, trên đường về nhà, tôi tìm mọi cơ hội để khêu gợi cho anh em
cùng làm nói lên nỗi khổ của mình, dần dần lái họ nói lên lòng căm phẫn uất ức
đối với chủ và cai xếp. Thỉnh thoảng tôi kể cho anh em một số chuyện đấu tranh
của thợ thuyền các nơi, vạch cho họ thấy nếu biết đồng tâm hiệp lực thì nhất

định bọn cai xếp sẽ không dám ngang ngược như cũ, trong số bạn cùng làm có
các anh Nho, Toán, Vũ là những người hăng hái thường hưởng ứng câu chuyện
của tôi. Tôi dự định sẽ lập một nhóm bí mật, phân công tuyên truyền quần chúng
để phát động một cuộc đấu tranh chống cúp phát và đánh đập. Công việc của tôi

phải tiến hành rất thận trọng vì một số phần tử xấu, xu nịnh cai xếp để mong
được cân nhắc, cần phải đề phòng bọn chúng. Một hôm trong khi nghỉ tay cạnh
miệng lò thì anh Vũ đến gọi tôi ra một nơi nói với vẻ rất bí mật:
- Tôi nghe đồn ở ngoài nhà máy cũng có người nói chuyện đấu tranh của

thợ. Không biết có phải là người của ta không?
- Thế à, vậy cậu có biết là ai không?
- Tôi nghe bên nhà đèn bảo là ông Hai Cao làm thợ đốt lò.
- Cậu có biết ông ta không?

- Tôi có gặp một vài lần nhưng không quen.
Tôi giữ mặt bình thản nhưng trong bụng khấp khởi mừng thầm. Nếu thật
là có người vận động đấu tranh thì nhất định ở đây có tổ chức Đảng. Con đường
đấu tranh sẽ đưa tôi trở về với Đảng. Nhưng cần phải điều tra cho rõ không lại

mắc vào thủ đoạn khiêu khích của địch. Nghĩ vậy tôi liền bảo anh Vũ:
- Được, cậu đừng nói với ai vội để tôi ra hỏi thăm xem sao.
Mấy hôm sau tôi ra ngoài xóm nhà máy chơi để thăm dò tình hình. Hỏi
đến anh Hai Cao thì một số người cho biết là anh ấy ở trên đường ngược mới về

đây, không biết tên thật là gì. Anh Hai Cao chỉ có một thân một mình hiện đang
ở nhờ nhà ông Phùng ở xóm Đạo đường gần đấy có sòng bạc, anh em trong mỏ
thường đi lại, tôi cũng nhân đấy tạt vào chơi để gặp anh.
Thoạt gặp nhau tôi đã thấy có cảm tình và tin rằng đây là người tốt. Anh

Hai Cao người to lớn, mặt rộng cằm vuông có vẻ từng trải, tính tình giản dị, cởi
mở nên dễ bắt chuyện. Biết tôi ở trong lò ra chơi, anh hỏi ngay tình cảnh làm ăn
của phu lò. Tôi than phiền vì công xá hạ, cai sếp đánh chửi. Anh tỏ thái độ thông
cảm và nói rằng dân thợ thì đi đâu cũng khỏ, không cứ gì phu lò. Qua câu

chuyện tôi biết anh là người có chí hướng nhưng vẫn phải tiếp tục tìm hiểu
thêm. Mấy hôm sau tôi lại ra chơi. Nhân bàn đến đời sống khổ cực của thợ
thuyền, tôi khêu gợi:

10