Page 60 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU

60 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG

gió trung bình năm dao động từ 0,8 - 1,2m/s. - Ảnh hưởng của vị trí địa lý và địa hình
Tốc độ gió mạnh nhất có thể gặp trong các đến khí hậu Tuyên Quang:
cơn dông, có khi đạt tới 28 - 30 m/s. Tuyên Quang là một tỉnh thuộc vùng
đông bắc, có tọa độ địa lý từ 21 30’ đến
0
2. Đặc điểm khí hậu Tuyên Quang 22 41’ vĩ độ bắc, từ 104 50’ đến 105 35’
0
0
0
Trong bài phú về tỉnh Tuyên Quang kinh độ đông. Phía bắc và tây bắc của
(Tuyên Quang tỉnh phú) viết vào năm Tự Tuyên Quang giáp Hà Giang với một số
Đức thứ 14 (1861), tác giả Đặng Xuân Bảng dãy núi cao, phía đông và đông bắc giáp
1
đã viết về khí hậu và thời tiết ở Tuyên Thái Nguyên, Bắc Kạn và Cao Bằng, phía
Quang vào giữa thế kỷ XIX như sau: tây giáp Yên Bái, phía nam giáp Phú Thọ,
“Từ mùa hạ sang mùa thu, mưa Vĩnh Phúc.
rào như trút, lũ rót suối tuôn, đất bằng Địa hình Tuyên Quang tương đối đa
chìm ngập (từ tháng tư trở đi, mưa to dạng, phức tạp với hơn 73% diện tích là đồi

liên tiếp đổ xuống, nước sông đầy tràn núi. Phần lớn địa hình có hướng nghiêng
có thể tới 1,2 thước, khi nào trời tạnh thì từ bắc - tây bắc xuống nam - đông nam.
nước mới rút). Các dãy núi chính cũng chạy theo hướng
Mùa đông thì trời lạnh, tuyết ngập này và có cấu trúc vòng cung rõ rệt, nhưng
móng ngựa, khe suối thành băng, dùng không kéo dài liên tục, mà bị chia cắt thành
mành trúc mà vác về (tháng 9 thì sương những khối rời rạc (cánh cung sông Gâm).

giáng, trời hơi lạnh, tháng 10 đại hàn. Các Về đại thể chia làm 3 vùng:
huyện Để Định, Vĩnh Điện , Vị Xuyên , Vùng phía bắc bao gồm các huyện
3
2
Chiêm Hóa, Vĩnh Tuy rất rét. Các tổng Hàm Yên, Chiêm Hóa, Nà Hang, Lâm Bình
Mậu Duệ, Vĩnh Tuy, Tụ Long của Để Định và phần bắc huyện Yên Sơn với diện tích
4
tiếp giáp biên giới Trung Quốc, đến mùa 377,14 km (chiếm 64,89% tổng diện tích cả
2
đông nước đóng thành băng, người dân đi tỉnh). Độ cao phổ biến là 200 - 600m và thấp
lấy nước thường dùng sức mà bẻ, chặt rồi dần từ bắc xuống nam. Trên nền độ cao này

dùng mành trúc cuộn lại vác về, đun chảy nổi lên một số ngọn núi cao trên 1.000m
ra mà ăn uống. Gặp năm nhiều tuyết thì như Chạm Chu 1.587m (đỉnh cao nhất tỉnh,
khắp nơi trắng xóa như rắc muối)” . ở phía bắc huyện Hàm Yên), Pia Phương,
5
Tuyên Quang mang đặc điểm của khí Ta Pao, Kia Tăng (huyện Nà Hang). Độ
hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, chịu ảnh hưởng dốc trung bình khoảng 25% ở phía bắc và

của khí hậu lục địa Bắc Á Trung Hoa, có 20 - 25 ở phía nam. Ở phía bắc huyện Nà
o
hai mùa rõ rệt: mùa đông lạnh - khô hạn Hang và rải rác tại một số xã của các huyện
và mùa hè nóng ẩm - mưa nhiều. Có nhiều Chiêm Hóa, Hàm Yên có núi đá vôi và hiện
nguyên nhân dẫn đến đặc điểm trên: tượng thiếu nước tương đối phổ biến.

1. Tri phủ Yên Bình.
2. Đất huyện Để Định và huyện Vĩnh Điện, nay thuộc tỉnh Cao Bằng.
3. Đất huyện Vị Xuyên và huyện Vĩnh Tuy, nay thuộc tỉnh Hà Giang.
4. Theo khảo cứu của nhà sử học Đào Duy Anh thì mỏ đồng Tụ Long ở tổng Tụ Long của Việt Nam
đã bị thực dân Pháp nhường cho nhà Thanh (Trung Quốc) sau khi chúng chiếm nước ta.
5. Đặng Xuân Bảng: Tuyên Quang tỉnh phú, Bản chữ Hán lưu tại Viện Nghiên cứu Hán Nôm, ký hiệu
A964; tờ 6a- 6b, bản dịch của Ngô Thế Long, lưu tại Trung tâm UNESCO Thông tin tư liệu lịch sử và
văn hóa Việt, tr. 9-10.