Page 311 - Tuyên Quang trong cách mạng tháng Tám

hiện ở các địa phương. Riêng đối với Việt Bắc, tôi hay đi hiện trường nắm tình

hình cụ thể, do đó hay đi lại trên địa bàn Tuyên Quang, một buổi chiều tôi đang
đi từ cầu Chả về phía thị xã, bỗng một máy bay địch bay là sát sông Lô, mọi
người rạt ra tránh, chờ chúng bắn đợt sau. Nhưng một lúc sau thấy im ắng, đi lại
bình thường và không lâu sau được biết quân dân Tuyên Quang đã hạ được máy

bay đó. Thật là phấn khởi.
Mấy năm gần đây có dịp trở lại Sơn Dương, ôn lại kỷ niệm cũ mà tôi nhớ
mãi. Dãy phố ngày nay khi qua cầu, đông đúc, sầm uất, nhưng lúc tôi ở thì là
một bãi trồng ngô. Đường chính ngược từ cầu lên đường ngầm qua suối, thưa

thớt nhà dân. Tôi ở khúc giữa ngay sát đường về phía sông. Tại đây nhiều anh
em công tác ở Bộ, Nha, Khu hay rẽ vào thăm, và đôi khi lại là nơi liên lạc để cán
bộ Khu 3, 4 lấy giấy mời vào nơi họp....Cũng tại đây, sự chăm sóc, đùm bọc
nhau giữa anh em, đồng chí thật ấm áp. Một buổi, có một chú hươu từ rừng chạy

ra, anh em công trường vây bắt. Vì có lộc, chạy không nhanh, chú nhảy xuống
suối, anh em bắt được. Chiều đến, thấy người mang đến cho tôi cả bộ gạc đủ hai
lộc nhung mọng và ít thịt, nói là quà của anh em thống nhất biếu tôi, và hướng
dẫn cách bảo quản chế biến. Còn trẻ, khoẻ mạnh và ở với anh em chưa lâu, tôi

biếu lại ông Hào, đã ở lâu tại đây, người yếu mệt vì sốt rét thường xuyên. Mấy
tháng sau, ông đã hồng hào hơn trước nhiều.
Sơn Dương ngày ấy có cả một phố dài, nhà tranh buôn bán quà bánh lặt
vặt. Ban ngày là từng tốp xe thồ, đưa chè từ Hà Giang, Phú Thọ, hoặc muối

nước mắm từ Khu 4 ra, lúc về mang theo những hàng tiêu dùng từ hậu địch qua
Thái Nguyên, chủ yếu là buổi sáng và xế chiều, để tránh máy bay địch. Đa số
người buôn bán là người Kinh, bà con dân tộc mang rau quả, gà, vịt... ra bán và
mua hàng lặt vặt về sử dụng. Sau này có một cửa hàng mậu dịch bán xoong nồi,

vải, dép nhựa... từ Trung Quốc mang về. Khi Nha giao thông ở Hợp Thành,
chiều tối anh em chúng tôi ra tận đây để lấy gạo về đơn vị, và đôi khi ra xem
điện ảnh…
Cũng ngay ở trên đỉnh đồi ở Sơn Dương, một buổi sáng chúng tôi đang

họp ở trụ sở huyện, bỗng hai máy bay địch xà xuống bắn mấy loạt đạn, anh em
đã nhảy xuống hố chữ chi trước nhà nên không ai việc gì. Nhưng khi lên khỏi
chỗ nấp, chúng tôi giật mình thấy cả loạt đạn ghim trên đất, cách miệng hố
không đầy 1m. Đã đi kháng chiến, mọi người đã nguyện chịu đựng gian khổ,

chấp nhận hy sinh. Cũng may anh em chúng tôi ở Bộ và Nha đi công trường,
làm đường phục vụ các chiến dịch, nhất là giải phóng Tây Bắc, Thượng Lào và
giải phóng Điện Biên Phủ... tuy có người bị thương, nhưng không ai chết vì bom
đạn. Tuy nhiên, khi ở Chiêm Hoá, chúng tôi đã chịu một cái tang đau đớn: anh

Hiểu, một liên lạc trong cơ quan, một hôm cành cây to cạnh nhà bị gió to, gẫy
rơi đập trúng đầu anh chết tại chỗ. Toàn cơ quan và nhân dân trong xóm vô cùng
thương tiếc, làm tang chu đáo, mai táng anh trên đồi sau làng. Hơn nửa thế kỷ

311