Page 109 - Tuyên Quang trong cách mạng tháng Tám

Đêm 13 tháng 8, trong một căn nhà sàn lợp lá, tôi được đồng chí Văn (Võ

Nguyên Giáp), ủy cho thảo bản Quân lệnh số 1 của Ủy ban khởi nghĩa. Mặc dầu
ngồi dưới ngọn đèn lù mù mà những con tầm xuân, con thiêu thân bay quanh tới
tấp, muỗi và rĩn thi nhau đốt làm tôi lắm lúc nẩy người lên hay đập chân bành
bạch, tôi vẫn say sưa nghĩ đến cảnh nước mất dân nhục từ hơn bốn mươi năm,

nghĩ đến sự nghiệp cách mạng của mấy thế hệ qua, những cuộc khởi nghĩa của
văn thân, của Việt Nam Quốc dân Đảng cho đến ngày nay, dưới sự lãnh đạo của
Đảng Cộng sản Đông Dương… Bản Quân lệnh số 1 lúc ấy tôi thảo ra một mạch,
đọc đi đọc lại vẫn không sửa chữa một chữ nào. Viết xong, tôi trao cho anh Văn,

nhìn anh nghĩ đến những ngày gặp nhau từ báo Le Travail (Lao động), tôi mỉm
cười nghĩ thầm theo quan niệm cũ: chàng bạch diện thư sinh này đã trở nên một
vị tướng rồi ư? Thế là cuộc Tổng khởi nghĩa đã phát động, Ủy ban khởi nghĩa
chỉ còn chờ chính thức hóa tại Quốc dân Đại hội.

Chiều 16 tháng 8, trước lúc Đại hội Quốc dân khai mạc là giờ xuất quân
do đồng chí Võ Nguyên Giáp lãnh đạo kéo về đánh Thái Nguyên. Dưới gốc đa
Tân Trào, một đại đội giải phóng quân với những vũ khí trang bị cũ có, mới có,
nhưng trước con mắt tôi lúc ấy là oai lắm. Những tiếng hô quân và tư thế của đại

đội trưởng Quang Trung gieo vào tôi một ấn tượng rất khoái chí vì lần đầu tiên
tôi mới được thấy cảnh thấy người như vậy. Tổng chỉ huy Võ Nguyên Giáp, một
hình ảnh quen thuộc của tôi, nhưng tôi đã thấy một cái mới lạ về giọng nói đanh
thép của anh sau mấy năm chiến đấu. Sau mấy lời báo cáo vắn tắt của đồng chí

Văn trước đại biểu Quốc dân Đại hội, tôi được thay mặt đoàn đại biểu nói mấy
câu cổ vũ bộ đội quyết chiến quyết thắng. Đoàn quân rầm rập đi, tôi cảm động
sung sướng quá đến muốn khóc.
Cũng ngay chiều hôm ấy (16-8), Quốc dân Đại hội bắt đầu họp tại đình Tân

Trào, trông ra bờ suối. Đình lợp gianh có ba gian. Gian giữa có bàn thờ, vẫn để
nguyên không đụng chạm đến. Hội nghị họp tại gian bên trái (trông ra bờ suối). Còn
gian bên phải thì triển lãm sách báo cách mạng. Cờ đỏ sao vàng căng ở vách tường.
Ghế ngồi của các đại biểu bằng tre gỗ rất sơ sài, trong số 60 đại biểu có cả đại biểu từ

Nam bộ, miền Nam Trung bộ và Việt kiều ở Thái Lan, ở Lào. Quần áo của các đại
biểu cũng đủ mọi kiểu. Tôi nhớ đồng chí Trường Chinh thì có bộ âu phục tương đối
chững chạc, nhưng đồng chí Hoàng Quốc Việt thì vẫn bộ quần áo nâu tàng, lại đội
chiếc khăn xếp đã tã. Các anh Nguyễn Lương Bằng (Sao Đỏ), Phạm Văn Đông

(Tống), Dương Đức Hiền và tôi được đề cử làm Chủ tịch đoàn, thay phiên nhau điều
khiển hội nghị. Ngoài bản báo cáo chính trị nói về tình hình thế giới và Đông Dương
đề ra việc Tổng khởi nghĩa và bầu Ủy ban Dân tộc giải phóng, các đại biểu thay mặt
các đảng phái như đồng chí Trường Chinh (Đảng Cộng sản Đông Dương), Hoàng

Quốc Việt (Công nhân cứu quốc), Trần Đức Thịnh (Nông dân cứu quốc), Nguyễn
Đình Thi (Văn hóa cứu quốc), Hoàng Đạo Thúy (Hướng đạo) v.v… đều lần lượt
phát biểu ý kiến. Đại hội nhất trí tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa của Đảng

109