Page 268 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 268
268 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
họ nội, họ ngoại và các cụ tổ tiên sáu đời cho người, gia tài, gia súc, gia cầm, sau đó
trở lại). Khi đứa trẻ được đầy tuổi, bày các lấy bát úp kín. Sáng hôm sau, thấy gạo
dụng cụ như bút mực, sách vở, dao, búa, vẫn nguyên theo hàng lối đã xếp là điềm
chiêng, trống,... để nó tự bò tới lấy thứ nào tốt, sống được ở chỗ đó, có thể san nền.
thì sẽ biết rõ nghề nghiệp của nó sau này. Tuy nhiên, đêm hôm thử đất, nếu nằm mơ
Nếu trẻ lấy bút mực thì sẽ học giỏi, lấy thấy người vác cuốc, xẻng, cây to đổ chắn
chiêng, trống thì sẽ làm thầy cúng... ngang đường, nhện sa xuống người hoặc
Sau khi sinh nở, sản phụ được chăm thấy hổ, báo nằm ở chỗ thử đất thì phải bỏ
sóc rất chu đáo, ăn cơm nếp nghệ, thịt gà chỗ đất đã chọn mặc dù gạo trong hố úp
nấu gừng, chân giò..., không ăn rau và bát vẫn nguyên vẹn.
các thức tanh. Đặc biệt, sau khi sinh, sản - Chuẩn bị vật liệu: Nhà được làm
phụ được tắm bằng nước đun từ các loại bằng gỗ, tre, nứa, lá..., bởi vậy, ngoài việc
lá thuốc để nhanh phục hồi sức khỏe và chặt gỗ làm cột nhà thì phải chuẩn bị tre,
không phải kiêng cữ. nứa, lá cọ lợp nhà. Tre phải từ 3 năm tuổi
3- Phong tục, tập quán liên quan đến trở lên, cây thẳng, không cụt ngọn, thân
làm nhà mới dày. Tre được ngâm nước hoặc bùn ít nhất
Người Dao cho rằng, căn nhà mới là 5 - 6 tháng để chống mọt. Sàn nhà làm
dựng có liên quan đến những may rủi, bằng cây bương, vì bương là loại cây to,
vận hạn của mọi người trong nhà. Vì vậy, thân dày. Lá cọ được chặt trước khi dựng
người ta thường rất thận trọng và công nhà khoảng 1 - 2 tháng để cọ có độ héo và
phu từ khi chuẩn bị vật liệu làm nhà đến dẻo, khi lợp nhà sẽ không bị rách.
các việc chọn hướng đất để dựng nhà. - Lễ dựng nhà: Chủ nhà phải nhờ thầy
- Chọn đất làm nhà: Người ta tìm nơi bói chọn ngày giờ tốt, nhờ anh em, họ hàng
không quá cao; ở thung lũng tương đối đến giúp dựng nhà. Gần đến giờ động thổ,
bằng phẳng thì càng tốt, có mạch nước gia chủ chuẩn bị lễ vật đặt ở giữa nền nhà
hoặc gần con suối chảy qua... khoảng cách
từ nơi làm nhà đến ruộng, nương cũng rất mới làm lễ cúng để báo Thổ công.
quan trọng. - Nghi lễ lên nhà mới: Khi đã hoàn
- Hướng nhà: Hướng nhà tùy thuộc thiện căn nhà mới, gia chủ lại đến nhà thầy
vào địa hình, địa thế của đất, không kề bói, nhờ chọn ngày tốt để mời mọi người
cận hoặc nhìn về phía có mồ mả, sông, đến dự lễ khánh thành nhà cùng với gia
suối; không hướng về phía tây. Tốt nhất là đình mình.
hướng nhìn thấy nhiều đồi núi nhấp nhô, Người Dao cho rằng, khi làm nhà vì
thấp dần về phía nhà hoặc có các dải núi, lấy nhiều gỗ, tre, nứa... ở nhiều rừng khác
đồi thoai thoải võng dần xuống như để nhau nên khi mang những cây gỗ lớn về
đưa của cải vào nhà. Có ngành Dao còn nhà thì sẽ có những tinh mộc khác nhau,
xem theo mệnh tuổi của chủ nhà để chọn sẽ xung khắc nhau.
hướng nhà. Bởi vậy, khi làm nhà xong phải làm lễ
- Thử đất: Cách thử phổ biến nhất là đốt tinh mộc trước khi chuyển bát hương,
đào một hố nhỏ có đường kính khoảng lập bàn thờ cho thần giữ nhà và đưa lửa
10 - 20 cm, ở giữa có miếng đất nhỏ đắp lên bếp trên sàn nhà.
cao, nén chặt và làm nhẵn như nền nhà rồi Tùy theo từng địa phương và từng
để trên đó những hạt gạo nếp tượng trưng nhóm người Dao, nghi thức đốt lửa vào
