Page 18 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 18
18 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
Lịch sử phát triển địa hình của Tuyên lãnh thổ Tuyên Quang phát triển quá trình
Quang trong giai đoạn Kainozoi có thể bóc mòn là chính, các bồn trũng trầm tích
phân chia thành các thời kỳ sau: Pleistocen muộn bị thu hẹp và được phủ
3
- Cách nay khoảng 200 triệu năm, địa bởi tích tụ trầm tích Holocen sớm giữa.
4
hình Tuyên Quang đã thoát khỏi ảnh Đến cuối giai đoạn này, hoạt động
hưởng của biển, bắt đầu một thời kỳ phát của hệ thống đứt gãy tây bắc - đông nam
triển địa mạo mới - địa mạo lục địa với mạnh mẽ hơn thời kỳ trước với hệ quả
quá trình bóc mòn chiếm ưu thế. là làm thay đổi dòng chảy sông Lô. Điển
- Cách nay 5,1 đến 23,6 triệu năm, các đứt hình nhất là đoạn sông Lô qua bồn trũng
gãy phương tây bắc - đông nam hoạt động Kainozoi Tuyên Quang. Ở đoạn này, sự hạ
với cơ chế nghịch - trượt bằng trái, cánh thấp địa hào Tứ Quận - Lưỡng Vượng đã
đông bắc được nâng lên so với cánh tây làm sông Lô bị dịch chuyển về phía đông
nam, tạo nên hồ trũng Neogen mà ngày bắc, để lại một loạt di tích hồ móng ngựa.
1
nay còn thấy dấu vết ở khu vực phường Đến cuối thời kỳ này đã phát triển một
Minh Xuân, thành phố Tuyên Quang. loạt dòng chảy theo phương đứt gãy tây
Cuối giai đoạn này hệ thống đứt gãy có bắc - đông nam (ngòi Chả, ngòi Thục, ngòi
chế độ hoạt động thay đổi mạnh, chuyển từ Chang...) và đi kèm với các dòng chảy là
chế độ trượt nghịch - bằng trái sang thuận - các tích tụ bãi bồi giữa lòng, ven lòng có
bằng phải. Trong thời kỳ này, lòng sông Lô tuổi Holocen muộn.
được mở rộng hơn và khá thẳng, phù hợp Hiện nay, hoạt động của đới đứt gãy
với một thời kỳ tương đối bình ổn kiến tạo sông Lô vẫn đang tiếp diễn. Dấu tích rõ
trên toàn miền Bắc với sự hình thành bề mặt rệt nhất thể hiện dọc theo thung lũng sông
san bằng Pliocen rộng lớn. Lô với nhiều đoạn bờ bị xâm thực, sạt lở;
2
- Cách ngày nay 1,6 triệu năm, với 2 thời nhiều công trình xây dựng, hạ tầng cơ sở
kỳ thay đổi mực xâm thực đã tạo nên 2 bậc bị rạn nứt.
thềm xâm thực ở độ cao tương đối: 100- 2- Cấu trúc địa chất
150m (thềm bậc V) và 40-55m (thềm bậc IV). Trên bình đồ cấu trúc địa chất hiện tại,
Tiếp đó là sự phát triển các tích tụ dọc các lãnh thổ Tuyên Quang thuộc đới phức nếp
trũng địa hào, hình thành nên bề mặt thềm lồi dạng vòm sông Lô, nằm trong hệ uốn
hỗn hợp bậc III. Cũng trong thời kỳ này, nếp Việt Bắc.
hoạt động khá mạnh mẽ của các đới đứt Các đá cổ phát triển rộng rãi trong
gãy tạo nên gờ nâng Lưỡng Vượng - Tân phức nếp lồi. Các đá cổ nhất là các đá kết
Quang theo phương bắc - đông bắc, làm tinh thuộc hệ tầng Sông Chảy. Phủ trên
cản trở dòng chảy sông Lô và hình thành chúng là loạt các trầm tích đại Paleozoi
nên bồn trũng tích tụ Tuyên Quang. hạ gồm hệ tầng Hà Giang, Phia Phương,
5
- Cách ngày nay 0,01 triệu năm, với Phú Ngữ, Lutxia, Tứ Quận, Đắc Ninh. Phủ
phông nâng chung của toàn miền Bắc, trên là loạt trầm tích Paleozoi trung thuộc
1. Kỷ trong niên biểu địa chất cách ngày nay từ 5,1 đến 23,6 triệu năm.
2. Thế trong niên biểu địa chất cách ngày nay 5,1 triệu năm.
3. Thế trong niên biểu địa chất cách ngày nay 1,6 triệu năm.
4. Thế trong niên biểu địa chất cách ngày nay 0,01 triệu năm.
5. Đại trong niên biểu địa chất cách ngày nay 290 đến 570 triệu năm.
