Page 33 - Tuyên Quang trong cách mạng tháng Tám

Thái Nguyên - Tuyên Quang chạy qua địa phận Sơn Dương, sau khi vượt đèo

Khế và sông Lô thì ngược lên phía Tây - Bắc sang thị xã Tuyên Quang. Hướng
Đông - Nam có đường đi Thiện Kế, Liễn Sơn, xuống Vĩnh Yên, tiện liên lạc với
xuôi. Hướng Tây - Nam là đường ra sông Lô, vượt sang Phú Thọ và có thể tiến
về Yên Bái, Hoà Bình... Với những đường giao thông tiện lợi như thế, Sơn

Dương là bàn đạp triển khai phong trào cách mạng rất thuận lợi, có thể nối liền
núi rừng Việt Bắc với trung du và đồng bằng.
Địa thế Sơn Dương lại hiểm trở, núi rừng trùng điệp chạy từ Bắc xuống
Nam, một bên là dãy núi Tam Đảo sừng sững bao la, một bên là những cánh rừng

nứa mênh mông, bát ngát, dọc bờ sông Đáy dài tít tắp, hình thành những chiến luỹ
thiên nhiên vững chắc, rất thuận lợi cho việc đánh du kích và thành lập những khu
căn cứ. Dưới ba tầng áp bức của phát xít Nhật, thực dân Pháp và quan lại, ký hào,
nhân dân các dân tộc Sơn Dương nếm đủ mùi cay đắng kiếp ngựa trâu, bị bóc lột

đến xương tuỷ, sống trong cảnh đói nghèo, bệnh tật. Hàng năm, cứ ăn xong Tết
Nguyên đán, đồng bào đã phải lên rừng đào củ nâu, củ bấu....
Đồng bào các dân tộc Sơn Dương đã sớm tiếp thu cách mạng và ngay từ
năm 1941 đã xuất hiện những cơ sở cách mạng đầu tiên do các đồng chí Cứu

Quốc quân đến gây dựng, mở rộng phong trào.
Cùng đi với tôi sang Sơn Dương, có đồng chí Tạ Xuân Thu, vừa vượt
căng Chợ Chu ra. Một đêm giữa tháng 10-1944, hai thanh niên Cao Lan đưa
1
chúng tôi từ xóm Cao Vân lên Đèo Khế quanh co, khúc khuỷu mà đỉnh đèo là
mốc ranh giới giữa Đại Từ và Sơn Dương. Trên con đường độc đạo và hiểm trở
này, bọn tổng đoàn hai bên vẫn thường xuyên đưa lính dõng đi tuần và gặp nhau
trên đỉnh đèo.
Vượt qua đèo Khế, chúng tôi đến Trúc Khê, một bản đồng bào Cao Lan

và cũng là bản đầu tiên thuộc địa phận Sơn Dương. Nhiều người ở đây có họ
hàng, bà con ở bên Cao Vân, vẫn thường đi lại thăm hỏi nhau nên đã được tuyên
truyền giác ngộ cách mạng, nhưng vẫn chưa có cán bộ đến tổ chức đồng bào vào
Việt Minh.

Đêm chưa khuya lắm, chúng tôi đã đến nhà ông Hoàng Song Loan, một
quần chúng trung kiên. Để giữ bí mật, ông Loan dọn dẹp cho chúng tôi ngủ trên
gác chuồng trâu.
Đêm hôm sau, lần đầu tiên tôi phải làm theo thủ tục kết nạp hội viên ở

vùng này. Chúng tôi mang một con gà trống và một ít rượu ra khe núi sau nhà
ông Loan. Trước mặt ông Loan, xã Dích và bốn người nữa được mời đến tổ
chức vào hội, tôi trịnh trọng đọc lời thề "phải tuyệt đối trung thành với tổ chức,
nếu ai làm phản sẽ bị chết như con gà này....". Nói xong, tôi cầm dao chặt đứt

phăng đầu gà, rồi nhỏ mấy giọt huyết vào chén rượu. Ông Loan và mấy ông hội

1 Thuộc tỉnh Thái Nguyên
33