Page 934 - DIA CHI TUYEN QUANG_PHAN DAU
P. 934
934 ĐỊA CHÍ TUYÊN QUANG
Cũng như nhiều địa phương khác, liên, hoàng bá, hoàng tinh, kê huyết đằng,
trong phương thức chữa bệnh không tục đoạn, hoài sơn, sâm nam, đỗ trọng,
dùng thuốc ở Tuyên Quang, người ta còn ngũ gia bì, huyết giác, cẩu tích, quế chi,
sử dụng các biện pháp như: chích huyết, hoa hoè, lạc tiên, bồ bồ, cối xay, cỏ tranh,
giác hơi, chôn chỉ cát quýt, xoa bóp, bấm cam thảo, kim ngân, mộc hương, sả, màng
huyệt. Cho đến nay, các biện pháp trên tang, chua ngút, táo mèo, dành dành, vối,
vẫn được sử dụng trong dân gian, nhất là ý dĩ, chỉ thiên, chó đẻ, ké gai, sắn dây, mã
ở khu vực nông thôn. đề, huyết dụ, trần bì, nhọ nồi, rau má, cỏ
2- Dùng suối nước nóng tự nhiên mần trầu, cỏ xước, cỏ rác, râu ngô, cỏ vòi
chữa bệnh voi, sài đất, giấp cá, cóc mẵn, bấc đèn,
Ở Tuyên Quang có suối nước nóng tự chuối hột, hương phụ, cúc tần, hương
nhiên, xưa gọi là ôn Tuyền, nay gọi là suối nhu, hạt muồng, hạt bìm bìm, đỗ ván, đỗ
nước nóng Mỹ Lâm. Nước suối có nhiệt đen, lá lốt, xương bồ, tầm gửi, nghệ, gừng,
độ khá cao (61 C), từ xưa đã được nhân tỏi, v.v.. Ngoài ra, còn nhiều dược liệu quý
0
dân dùng để chữa bệnh rất hiệu quả. Từ hiếm từ các loài chim thú ở rừng già và
khi thành lập Bệnh viện Suối khoáng, việc vùng núi cao như sừng nai, lộc nhung,
chữa bệnh đã mang tính khoa học. Cách xương thú, rùa vàng, trăn, rắn, tắc kè, mật
chữa bệnh: Dùng bồn chứa nước, pha với gấu, huyết tu lình, v.v..
nhiệt độ thích hợp rồi ngâm mình trong Các bài thuốc dân gian phổ biến: Thuốc
đó, nước khoáng sẽ tác động vào các huyệt bổ, tiêu hoá, lợi tiểu, cầm máu, phong
vị, kích thích cơ thể thông kinh hoạt lạc, thấp, an thần, an thai, cảm mạo, thuốc ho,
điều hoà khí huyết, tiêu trừ các chứng thuốc chữa bệnh gan, thận, vô sinh, thuốc
nhức mỏi, đồng thời sát trùng ngoài da, giải nhiệt, mụn nhọt, viêm nhiễm, thuốc
đem lại trạng thái hưng phấn cho cơ thể. sản phụ, rắn cắn... Tuỳ theo bệnh lý mà cây
Ngoài ra, còn xây các bể chứa bùn suối thuốc có thể được dùng tươi, hoặc phơi
khoáng để bệnh nhân ngâm mình trị bệnh,
nhiều bệnh mãn tính đã được chữa khỏi sấy, sao tẩm cho thích hợp, uống trong hay
như phong tê thấp, đau thần kinh toạ... đắp ngoài, tắm rửa, gội, xông...
Các bài thuốc y học cổ truyền xưa lưu
3. chữa bệnh dùng thuốc hành ở các địa phương và một số lương y
Tuyên Quang có nguồn dược liệu tự có tính gia truyền, nay đã được phổ biến
nhiên phong phú, một phần đã được ghi rộng rãi hơn trong các cuốn sách chuyên
vào các thư tịch và các tài liệu Hán Nôm; ngành. Sau đây là một số dược liệu dùng
còn một phần không nhỏ đang được sưu làm bài thuốc tiêu biểu ở Tuyên Quang:
tầm, đánh giá, phân loại, khai thác để đáp 1- Thuốc uống
ứng nhu cầu chữa bệnh. Nhiều cây thuốc, - Thuốc chữa ho: bách bộ, mạch môn,
bài thuốc quý trong dân gian, có tác dụng cam thảo, rễ dâu, vỏ quýt, bán hạ, gừng,
chữa bệnh của đồng bào các dân tộc thiểu củ mài, ma hoàng,...
số, nhất là các vùng sâu và vùng xa, nơi - Thuốc chữa bệnh về tiêu hoá: khúc
chưa có các cơ sở y tế đã được sử dụng. khắc, củ mài, mật ong, nghệ, bách bộ,
Về dược liệu, có mật ong và những màng mề gà, củ gấu, mộc hương, chè dây,
loài thảo mộc chính, như: khúc khắc, sơn vỏ vối rừng,...
thục, tam thất, sa nhân, ba kích, bình vôi, - Thuốc chữa bệnh đau xương: dây
hà thủ ô, hoàng đằng, hoàng kỳ, hoàng máu gà, củ cu ly, tục đoạn, khúc khắc,
